تعریف قرارداد آتی

معاملات آتی خطر ندارد. معامله گرانی خطرناک‌اند که معامله آتی را نمی‌شناسند ولی وارد معامله آتی می‌شوند. روش تسویه را نمی‌دانند و با چگونگی پوشش ریسک آشنایی ندارند. از این رو لازم است معامله گران قبل از هر چیز با معاملات آتی آشنا شوند.

تعریف قرارداد آتی

مشاوره رایگان

برای دریافت مشاوره در مورد چگونگی عضویت در صندوق و شرایط سبد های مختلف کافیست عدد 2 را به سامانه زیر پیامک کنید.

• 02191004770
• [email protected]
• تهران، خیابان بهشتی، پلاک 436، طبقه 4، واحد 15

خانه / سرمایه گذاری و بورس / قرارداد چیست؟ انواع قرارداد در بورس کدامند؟

قرارداد چیست؟ انواع قرارداد در بورس کدامند؟

در این مقاله به تعریف قرارداد و انواع قرارداد در بورس و مشخصات قرارداد و همچنین انواع روش های تخصیص در تسویه قرارداد می پردازیم.

بطور خلاصه می توان گفت که جهت انجام معاملات، تعهدات و قوانینی تحت عنوان مواردی چون شروط خرید و فروش مبلغ قابل معامله و … وضع شده که به آن قرارداد معامله می گویند.

زمانی که این قراردادها وضع شد دو طرف معامله لازم است که به آن عمل کنند و چون این قرارداد به امضای طرفین رسیده هیچ یک نمی توانند منکر موارد ذکر شده در این قرارداد شوند.

قرارداد چیست؟

طبق ماده ۱۸۳ قانون مدنی یک یا چند نفر در مقابل یک یا چند نفر دیگر تعهد به امری نمایند و مورد قبول آن­ها قرار گیرد بر اثر عقد میان دو طرف، یک رابطه جدید حقوقی برقرار می ­شود و طرفین با توجه به موضوع قرارداد نسبت به یکدیگر باید تعهداتی را انجام دهند.

توافق قرارداد جز اصلی ترین مباحث قرارداد است. به طور مثال در خرید ملک یا وسیله نقلیه دو نفر توافق می کنند که فروشنده ملک یا وسیله نقلیه خود را به به خریدار بدهد و در قبال آن فروشنده از خریدار پولی را دریافت کند.

قصد دو طرف معامله بر نقل و انتقال مال یا انجام کاری برای وقوع یک قرارداد کافی است و وقتی که دو طرف با اراده شخصی بر موضوعی توافق کنند و قراردادی را بین خودشان بنویسند، ملزم به رعایت آن می­ شوند و اما نکته در این است که قانون­ گذار به لحاظ اجتماعی شرایطی را به موارد فوق افزوده است که در بعضی مواقع بدون توجه به آن شرایط و تشریفات ، قرارداد مورد قبول نیست.

بررسی مشخصات یک قرارداد معامله در بورس

تا این بخش از مقاله تا حدی با معنا و مفهوم قرار داد آشما شدید اکنون در ادامه به بررسی مشخصات یک قرارداد معامله در بورس می پردازیم.

۱.سهم پایه: یکی از سهام پذیرفته شده در بورس تهران است.

۲.نماد معاملاتی: نماد قرارداد اختیار معامله سهام در بورس تهران به صورت زیر تعریف می شود:

(حرف ض+ حداکثر ۴ حرف اول نماد سهم پایه در بازار نقد + عددی سه رقمی به عنوان شمارنده)

به عنوان مثال نماد قرارداد اختیار معامله شرکت ایران خودرو به صورت : ض + خود+۰۰۱ تعریف می شود.

۳. ماه قرارداد: یکی از ماه های شمسی است که زمان سررسید قرارداد اختیار معامله آن در آن قرار دارد.

۴.قیمت اعمال: قیمت توافقی خریدار و فروشنده در قرارداد اختیار معامله برای خرید یا فروش سهم پایه است.

۵. نحوه درج قرارداد اختیار معامله: قراردادهای اختیار معامله اولین روز معاملاتی یک زیر گروه هم ماه، نحوه تعیین قیمت ای اعمال بر اساس فاصله قیمت اعمال و شرایط درج قراردادهای اختیار معامله جدید است که در مشخصات قرارداد اعلام می شود.

۶. سبک اعمال و زمان بندی فرایند اعمال: یکی از روش های مختلف اعمال است که تعیین کننده مواعد زمانی مجاز اعمال است و می تواند بصورت امریکایی یا اروپایی تعریف شود.

۷. فاصله قیمت اعمال: فاصله بین قیمت اعمال نهادهای معاملاتی یک زیر گروه هم ماه است که در مشخصات قرارداد تعیین می شود

۸. وجه تضمین: وجه تضمین، وجهی است که برای جلوگیری از امتناع از انجام تعهدات قرارداد، در قالب شرط ضمن عقد، از دارنده موقعیت باز فروش دریافت می شود.

۹. وجه تضمین اضافی : میزان افزایش در وجه تضمین لازم با هدف پوشش ریسک ناشی از تغییرات قیمت است که متناسب با موقعیت های باز و بر اساس ضوابط تضمین تعیین می شود.

۱۰. وجه تضمین اولیه: وجه تضمینی اولیه که برای تضمین ایفای تعهدات در زمان اتخاذ موقعیت باز فروش، متناسب با موقعیت های باز ( اعم از خرید وفروش) و براساس ضوابط وجه تضمین، از دارنده موقعیت باز فروش دریافت می شود.

۱۱. وجه تضمین جبرانی: وجه تضمینی که پس از دریافت اخطاریه افزایش وجه تضمین، باید نزد اتاق پایاپای تودیع شود.

۱۲. وجه تضمین لازم: وجه تضمینی است که به طور روزانه متناسب با موقعیت های باز ( اعم از خرید و فروش) و بر اساس ضوابط وجه تضمین، تعیین می شود. اگر وجه تضمین پرداخت از حداقل وجه تضمین کمتر باشد، باید تا وجه تضمین لازم افزایش یابد.

۱۳. کارمزد معامله: کارمزدی که در قبال انجام معامله قرارداد اختیار معامله از مشتری گرفته می شود.

۱۴. کارمزد اعمال: کارمزدی که از طریق قرارداد اختیار معامله در صورت اعمال قرارداد اختیار معامله دریافت می شود.

نکته : در دوره سه ماهه اول آغاز معاملات قراردادهای اختیار معامله، کارمزد این ارکان برابر صفر تعریف قرارداد آتی در نظر گرفته شده است.

۱۵. زمان سررسید: تاریخی است که پس از آن قرارداد اختیار معامله تمام می شود.

۱۶. دوره معاملاتی: فاصله بین اولین روز معاملاتی و آخرین روز معاملاتی قرارداد اختیار معامله است.

۱۷. خسارت: مبلغی است که به عنوان وجه التزام بابت عدم ایفای تعهدات دارندگان موقعیت های باز متناسب با موقعیت های ایشان براساس شرایط مندرج در مشخصات قرارداد گرفته می شود.

۱۸. سقف سفارش: حداکثر تعداد مجاز قرارداد اختیار معامله به ازای هر سفارش است.

معرفی انواع قرارداد در بورس کالا

همه معاملات در بورس کالا در قالب قراردادهای استاندارد مانند قرارداد نقدی ، قرارداد آتی ، قرارداد اختیار معامله ،قرارداد نسیه ، قرارداد سلف ،قراردادهای صلح ،قراردادهای خاص موضوع ماده ۱۰ قانون معدنی و قرارداد معاوضه انجام می گیرد. در ادامه به شرح این ۱۰ قرارداد بورس کالا می پردازیم.

قرارداد نقدی (Spot)

خریدار کل مبلغ قرارداد را به همراه کارمزد کارگزار ، نقدی پرداخت می‌کند و فروشنده نیز می‌بایست کالای مورد معامله را به خریدار تحویل دهد. در این قرارداد خریدار بابت تسویه ، تا مدت محدودی پس از انجام معامله ، زمان دارد مبلغ قرارداد را پرداخت کند و فروشنده نیز باید کالای قید شده در قرارداد را تحویل دهد.

به‌طور کلی در معامله ای که وجه و کالای مورد مبادله ظرف سه روز کاری مبادله می‌شوند مبادله فوری گفته می شود.

قرارداد نسیه (Credit)

در قرارداد نسیه پرداخت وجه به طور نقد و نسیه در سر رسید معیین انجام می‌گیرد ، اما تحویل کالا توسط فروشنده باید حداکثر تا سه روز کاری پس از انجام معامله صورت بگیرد بهای آن را در تاریخ سررسید طبق قرارداد، به فروشنده پرداخت کند.

قرارداد سلف (Forward)

در معاملات سلف، خریدار وجه را در زمان معامله دریافت می‌کند ، اما فروشنده کالای مد نظر را مطابق تعهدش در قرارداد در زمان خاصی در آینده تحویل می‌دهد. قابل ذکر است معمولا قیمت سلف پایین‌تر از قیمت نقد کالا است ، اما می‌تواند در شرایطی بالاتر از قیمت نقد نیز محاسبه شود.

منظور از قرارداد سلف موازی استاندارد چیست؟

قرارداد سلف موازی استاندارد، قراردادی است که بر اساس آن مقدار مشخصی از کالا را طبق قرارداد سلف موازی استاندارد به فروش می رسد. الزامیست مبلغ مذکور نقدی ، در مهلت تسویه و بر اساس مشخصات قرارداد ، پرداخت و کالا در زمان سررسید تحویل شود.

خریدار می تواند معادل کالای خریداری کرده را طی قرارداد سلف موازی استاندارد با شرایط زیر به فروش برساند:

• هر قرارداد سلف موازی استاندارد مستقل از قراردادهای دیگر است.
• طی آن معادل کالای خریداری شده، به فروش می رسد.
• مطابق مشخصات قرارداد در عرضه اولیه، منعقد می شود.

در زمان عقد قرارداد سلف موازی استاندارد، عقد حواله ای منعقد می شود که برطبق آن الزامیست فروشنده ، تحویل کالا را به عرضه کننده محول می کند و عرضه کننده تعهد می دهد که کالا بر اساس حواله مذکور تحویل می گیرد .

قرارداد آتی (Future)

قرارداد آتی قراردادی است که بر اساس آن فروشنده متعهد می شود در سررسید معین ، مقدار معینی از کالای مشخص را به قیمت مشخص بفروشد و در مقابل، طرف دیگر قرارداد متعهد می شود همان کالا با همان مشخصات را در سررسید معین بخرد و برای این که هر دو طرف به تعهدات خود عمل کنند باید مبلغی را به عنوان وجه تضمین اولیه نزد اتاق پایاپای بگذارند که متناسب با تغییرات قیمت آتی باید این وجه تضمین اولیه را تعدیل کنند و اتاق پایاپای از طرف آنان وکالت دارد متناسب با تغییرات، بخشی از وجه تضمین هر یک از طرفین را به عنوان “ اباحه تصرف ” در اختیار دیگری قرار دهد و او حق استفاده از آن را تعریف قرارداد آتی خواهد داشت تا در سررسید با هم تسویه کنند.

” اباحه تصرف ” از نظر فقهی به این معناست که هر دو طرف معامله ، دخل و تصرف اتاق پایاپای را در وجه تضمینی که در اختیار بورس قرار داده اند، جایز می دانند.

هر یک از طرفین می‌توانند قبل از سررسید با انعقاد قرارداد صلح دیگری، شخص ثالثی را جایگزین خود در قرارداد صلح اولیه نمایند و پس از تسویه، از قرارداد خارج شوند. کلیه قراردادها در زمان سررسید مقرر تسویه خواهند شد.

قراردادهای معاوضه (Swap)

قراردادهای معاوضه ، از پرکاربردترین و اصلی ترین قراردادهای تجاری است. به‌طور کلی، در قراردادهای معاوضه، دو جریان ثابت و شناور با یکدیگر مبادله می‌شود. این گونه قراردادها می‌تواند بر مبنای نرخ بهره، ارز یا کالا باشد. قراردادهای معاوضه، اهمیت اقتصادی و مالی بسیار زیادی در صنعت نفت و گاز دارند. قراردادهای معاوضه نفتی جزو قراردادهای معاوضه کالا محسوب می‌شوند.

آنچه امروز به‌عنوان معاوضه در معاملات نفتی رایج است، این است کهشرکت‌های تولیدکننده نفت به‌منظور اجتناب از هزینه‌های بالای حمل‌ونقل و انتقالات طولانی و ریسک‌ها و خطرات ناشی از آن با توجه به موقعیت جغرافیایی یکدیگر مبادرت به انعقاد قرارداد معاوضه‌ای می‌کنند که بر مبنای آن هرکدام نفت مورد نظر را به نزدیک‌ترین محل مصرف انتقال دهد.

قرارداد اختیار معامله (Option)

عرضه‌کننده کالا، حق خرید مقدار معینی از کالایی مشخص و منطبق با استاندارد بورس را در زمان معین و با قیمت مشخص به‌طرف قرارداد مصالحه می‌کند، بدون آنکه طرف دیگر ملزم به خرید آن باشد.

گفتنی است قراردادهای اختیار خرید درباره سکه انجام می‌شود و در حال حاضر معاملات اوراق اختیار خرید سکه از سوی خریداران و فروشندگان این اوراق صورت می‌پذیرد.

قراردادی است که به‌عنوان شرط ضمن عقد لازم که به‌موجب آن (خریدار) حق فروش مقدار معینی از کالایی مشخص و منطبق با استاندارد بورس را در زمان معین و با قیمت مشخص با طرف دیگر مصالحه می‌کند، بدون آنکه طرف دیگر (فروشنده) ملزم به فروش آن باشد. لازم به ذکر است قراردادهای اختیار فروش نیز درباره سکه انجام می‌شود.

انواع روش های تخصیص در تسویه قرارداد کدامند؟

۱. روش تسهیم به نسبت

یکی از روشهای تخصیص روش تسهیم به نسبت است که بر اساس قراردادهای اختیار معامله اعمال شده به نسبت تعداد موقعیت باز فروش، بین دارندگان آن تسهیم می شود.

۲. روش تصادفی

یکی از روشهای تخصیص روش تصادفی است که براساس آن قراردادهای اختیار معامله اعمال شده بصورت تصادفی به دارندگان موقعیت بازفروش تخصیص می یابد.

۳. روش ردگیری موقعیت

یکی از روشهای تخصیص روش رد گیری موقعیت است که براساس آن سابقه معاملاتی قرارداد اختیار معامله اعمال شده پیمایش شده و قرارداد اعمال شده به ناشر آن قرارداد تخصیص می یابد.

۴. روش زمانی

یکی از روشهای تخصیص روش زمانی است که براساس آن قراردادهای اختیار معامله اعمال شده براساس اولویت زمانی به دارندگان موقعیت باز فروش تخصیص می یابد.

قرارداد وستینگ سهام چیست ؟

قرارداد وستینگ قراردادی است که در آن در یک بازده زمانی مشخص ، طرف قرارداد، مالک سهام موضوع قرارداد می شود .این قرارداد به این منظور است که شرکا در شرکت جدیدالتاسیس انگیزه فعالیت در آن را داشته باشند و در ابتدای راه دلسرد نشوند .نام دیگر قرارداد وستینگ نیز است .

کاربردهای قرارداد وستنیگ سهام

سرمایه گذاران برای اینکه در شرکت جدید التاسیس اطمینان حاصل کنند که موسسان تا پایین مسیر در کنار همدیگر فعالیت می کنند اقدام به عقد قرارداد وستینگ می کنند به این منظور که فقط در پایان سال درصد مشخصی از سهام به به موسسان داده می شود یعنی اگر زودتر از موعد قصد ترک شرکت را داشته باشند هیچ سهامی به آنها تعلق نمی گیرند .

قرارداد مشارکت معدنی چیست ؟

مشارکت معدنی در قانون معدنی جمهوری اسلامی ایران به معنای در آمیختن سرمایه و دارایی های نقدی یا غیر نقدی متعلق به اشخاص حقیقی یا حقوقی متعدد به منظور انتفاع و تقسیم سود می باشد .این قرارداد برا مشارکت تولیدی ، ساخت وساز و… می تواند مورد استفاده قرار گیرد.

*الزامیست در این قرارداد به طور دقیق موضوع قرارداد مشخص شود .

قرارداد وام تبدیل به سهام (convertible loan agreement)

یکی از اساسی ترین شروط قرارداد وام این است که در صورت درخواست وام دهنده ، وام گیرنده موظف است که وام موضوع قرارداد را به سهام تبدیل کند.

درخواست تبدیل فقط از سوی وام دهنده مطرح می شود که با توجه به اوضاع عملکرد شرکت می تواند این تقاضا را داشته باشد و همچنین این درخواست بدون حق رجوع است یعنی بعد از تقاضای تبدیل وام به سهام نمی تواند درخواست خود را پس بگیرد.

مزایا و کاربرد قرارداد وام قابل تبدیل به سهام

با وجود این قرارداد هر دو طرف میتوانند برد کنند . وام دهنده انگیزه این را به دست می آورد که به جای پس گرفتن وام خود جز سهامداران شرکت شود و از سهامی که به ارزش آن افزوده شده استفاده نماید و از سوی دیگر وام گیرنده یا همان شرکت به جای بازپرداخت وام سهام شرکت را به وام دهنده انتقال دهد در صورتی این انگیزه ایجاد می شود که با عملکرد صحیح شرکت وام گیرنده و صرف وام موضوع قرارداد را در راستای هدف شرکت و افزایش سهام شرکت باشد.

کاربرد های قرارداد خرید و فروش سهام

برای نقل و انتقال حقوق و تعهدات یک سهم از سهامدار به خریدار مورد استفاده قرار میگیرد که با امضا این فرارداد خریدار سهامدار این شرکت محسوب میشود و قابل ذکر است که قبل از امضای این نوع قرارداد ،صورت های مالی و گزارشات بازرس قانونی آن شرکت را مطالعه کند تا از اوضاع مالی شرکت اطلاعات کافی را به دست آورد .نام دیگر قرارداد فروش سهام نیز می گویند.

Compatible data.

Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipis scing elit, sed do eiusmod tempor incididunt ut labore et dolore magna aliqua.

enim ad minim veniam quis nostrud exercita ullamco laboris nisi ut aliquip ex ea commodo consequat.

• Pina & Associates Insurance
• Payment at Contingency
• Amount of Payment

Two Most-Cited Reason

Consectetur adipiscing elit, sed do eiusmod tempor incididunt ut labore dolore magna aliqua. enim ad minim veniam, quis nostrud exercitation ullamco laboris nisi ut aliquip ex commodo consequat. duis aute irure dolor in reprehenderit in voluptate.

قرارداد آتی چیست؟

می توان قرارداد آتی یا همان Future contract را یکی از کاربردی ترین ابزارهای اوراق مشتقه دانست. در حقیقت در گذشته این قرارداد در بازارهای سنتی هم مورد استفاده قرار می گرفت و بازرگانان هم برای آسودگی خاطر سعی می کردند پیش خرید کردن کالا و یا پیش فروش انجام دهند تا ریسک های خودشان را کاهش دهند. اما در بازار مدرن نگاه ها به قرارداد آتی تا حدود زیادی تغییر کرد و امکانات متفاوتی به آن اضافه شد.

تعریف Future Contract

اما به زبان ساده و خودمانی،قرارداد آتی یعنی الان ما اقدام به خرید کالایی می کنیم ولی تصمیم نداریم آن را تحویل بگیریم و در یک زمان مشخص که با فروشنده به توافق رسیدیم آن را تحویل و پولش را می دهیم.در تصویر زیر روند توسعه قرارداد آتی در بازارهای مالی در طی سال 1970 تا سال 2020 را مشاهده می کنید.

قرارداد آتی،نوعی ابزار مشتقه است که در آن، فروشنده و خریدار متعهد می شوند بر طبق قرارداد، یک کالا با مقدار مشخص را در زمان مشخص و در یک قیمت مشخص بین خود رد و بدل کنند و به تعهدات خودشان پایبند باشند.

چرا قراداد آتی کاربردی است؟

فرض کنید شما صاحب یک کافی شاپ زنجیره ای بزرگ هستید که هر روز میزان مشخصی قهوه به عنوان یک کالای اولیه مصرف می کنید، به عنوان یک مدیر همیشه نگران افزایش قیمت قهوه هستید این عامل افزایشی باعث می شود که قیمت خدمات کافی شاپ های شما تحت تاثیر قرار گیرد و حتی کار به نارضایتی مشتریان تبدیل شود.اما اگر قیمت قهوه بر خلاف نگران ها کاهش پیدا بکند چه؟

از سوی دیگرکشاورزان تولید کننده قهوه در آن سوی دنیا است که دست بر دعا برداشته است که امسال قیمت قهوه کاهش پیدا نکند تا اینکه ضرر نکند. اما تعریف قرارداد آتی اگر قیمت قهوه بر خلاف دعاهای کشاورزافزایش پیدا بکند چه؟

حال راه حل چیست؟چکار کنیم که هم کشاورز زحمت کش دعایش مستجاب شود و هم کارافرین کافه چی قصه ما ضرر نکند.این جا است که قرارداد آتی سنتی به کار می آید تا بتواند میان این دو یک صلح ایجاد کند.

در اینجا یک نهاد که مورد توافق طرفین است می تواند یک قرارداد بین دو طرف ایجاد کند مبنی بر این که مدیر کافی شاپ و تولید کننده قهوه بر سر یک قیمت به توافق برسند که برای مثال در فلان زمان وفلان قیمت قهوه بین طرفین ردو بدل شود.در این صورت دیگر اگر قیمت قهوه منصافه بین طرفین و بر اساس شرایط بازار تعیین شده باشد نه تولید کننده قهوه نگران ضرر سنگین از کاهش قیمت خواهدبود و نه کار آفرین ما نگران افزایش قیمت قهوه

چرا به نهاد مورد اعتماد طرفین در قرارداد آتی نیازمندیم؟

نهادی که در بخش قبل در مورد آن توضیح دادیم سعی می کند برای این که طرفین بعدا زیر قراداد نزنند و به قرارداد پایبند باشند یک وجه تضمین از طرفین در زمانی که قرارداد را امضا می کنند بگیرد تا اگرهر کدام از طرفین به این قراداد متعهد نبود این وجه تضمین را در اختیار طرف مقابل بگذارد تا ضرر فسخ قرارداد را تا حدودی زیادی پوشش دهد.

حال در سررسید قرارداد آتی چه اتفاقی می افتد؟

در اینجا سه حالت پیش می آید.

حالت اول:

اگر قیمتی که در در قراردادآتی ذکر شده است در تاریخ سررسید از قیمت بازار بیشتر باشد در اینجا مدیر کافی شاپ سود کرده است چرا که قهوه را به قیمت پایین تر از قیمت بازار بدست اورده است و این می تواند سود مجموعه اش را زیادتر کند و در طرف دیگر کشاورز هم در اینجا ضرر کرده است چرا که اگر به این قرارداد متعهد نبود می توانست قهوه های خود را در بازار به قیمت بیشتری بفروشند

حالت دوم:

این بار بحت با کشاورز همراه باشد و قیمت قرارداد آتی در سررسید از قیمت بازار کمتر باشد. در اینجا کشاورز قصه ما سود کرده است چرا گه اگر قراردای با مدیر کافی شاپ نمی بست مجبور بود قهوه های تولیدی خودش را در بازار آزاد به قیمت کمتری بفروشند که دچار ضرر می شد.مدیر کافی شاپ هم اینجا مجبور است دست در منوی کافی خود ببرد و کمی قیمت ها را بیشتر کند یا تحلیل گر مجموعه اش را اخراج کند تا دیگر تحلیل اشتباه به او ندهد(#طنز)

حالت سوم:

قیمت در قرارداد آتی با قیمت در سررسید برابر باشد که در اینجا هم کشاورز و هم مدیر کافی شاپ هرد دو متضرر می وشند چرا که باید به نهاد ناظر که قرارداد را تنطیم کرده است یک کمسیون بدهند و سودی در این قرارداد نصیبشان نشده است.

نکته:نهاد مورد توافق در قرارداد آتی در ایران بورس کالا و در معاملات بین المللی یک بورس متمرکز(exchange) می باشد.همچنین قرارداد آتی می تواند مانند یک برگه سهام در بورس خرید و فروش شود و این به نقدشوندگی بازار آتی کمک شایانی می کند

بازار آتی می تواند به رونق اقتصاد کمک زیادی بکند زیرا هم تولید کننده و مصرف کننده می‌توانند ریسک خود را کاهش دهند.

قیمت در آینده چقدر است؟ یکی از مهم ترین کاربردهای قرارداد Future

شما به عنوان یک شخصی که مدیریت یک کسب و کار را بر عهده دارید و یا به عنوان یک معامله گر در بورس تهران همیشه به دنبال کشف قیمت یک کالا،ارز،شاخص هستید برایتان اگر مدیر یک شرکت پتروشیمی هستید مهم است که قیمت نفت در 6 ماه آینده چقدر قیمت گذاری می شود و معامله گر های بازار که به آن ها سفته باز(speculate) گفته می شود برای قیمت نفت در 6 ماه آینده چه آشی پخته اند. این جا است که قرارداد آتی به کمک شما می آید و به شما کمک می کند. تا بتوانید یک دید درست در مورد قیمت داشته باشید هرچه زمان سر رسید قرارداد آتی کم تر باشد تخمین شما می تواند دقت بیشتری داشته باشد.

کشف قیمت یک کالا را می توان مهم ترین کاربرد قراردادهای آتی دانست چرا که قیمت لحظه ای(Spot price) در آینده سعی می کند خود را به قیمت قرارداد آتی در برساند.نزدیک ترین سر رسید قرارداد آتی تا حدود زیادی می تواند معیار قیمت یک کالا باشد.

یک قرارداد در بازار دو طرفه و استفاده از موقعیت Long و Short

یکی دیگر از مزیت های قرارداد آتی را به بتوان معامله آن در یک بازار دو طرفه دانست. در خقیقت بازار دوطرفه موجب می شود که معامله گر بتواند با توجه به تحلیل خود موقعیت Long در جهت افزایش قیمت و یا موقعیت Short در جهت کاهش قیمت تعریف قرارداد آتی باز کند و از تمام قابلیت های معاملات آتی مانند اهرم استفاده کند تا اگر تحلیلش درست بود سود بیشتری کسب کند.

بازار آتی مناسب چه گروه هایی است؟

1. خریداران کالا: کسانی که به کالایی قهوه گندم سویا و… در آینده نیاز دارند، امروز در بازار آتی با قیمت معین پیش خرید می‌کنند.
2. فروشندگان کالا: کسانی که قصد دارند در آینده کالای تولیدی خود را بفروش برسانند، امروز می‌توانند به قیمت معین برای ماه دلخواه در آینده پیش فروش کنند.
3. نوسان گیرها یا سفته بازان: کسانی که قصد خرید و فروش فیزیکی اصل کالا را ندارند، بلکه میخواهند با پیش بینی درست روند قیمت کالا سود سرشاری بدست آورند.

انواع قرارداد های آتی

در بازارهای جهانی،قرارداد های آتی را می توان تقریبا در هر بازار و دسته ای پیدا کرد.شاید یکی از مهم ترین تفاوت های قرارداد های آتی سنتی با قرارداد های مدرن همین تنوع آن باشد.برای آشنایی با مهم ترین قراردادهای آتی می توانید به موارد زیر مراجعه کنید.به طور کلی قرارداد های آتی به دو دسته کلی تقسیم می شود قرارداد های مبتی بر یک کالا فیزیکی مانند طلا و نفت و زعفران و .. دیگری قرارداد های آتی مبتی بر یک ابزار مالی مانند قرارداد آتی شاخص،اوراق قرضه و ارز. به هر کدام از این موارد بالا که قرارداد آتی از آن مشتق شده است دارایی پایه گفته می شود

هر کدام از موارد بالا مانند قرارداد آتی طلا(اونس)،قرارداد آتی نفت و .. می تواند برای یک گروه از سرمایه گذار و یک نوسان گیر جذاب باشد و حتی ریسک های حضور در بازار را تا حدودی کاهش دهد

اجزا یک قرارداد آتی

هر قرارداد آتی از چند بخش مهم تشکلی شده است که عبارت است از

1. دارایی پایه: به این معنا که این قرارداد آتی بر اساس چه کالا و یا ابزار مالی است. از نفت و طلا و نفره تا شاخص و ارز کشورها و بیت کوین
2. زمان تحویل:در این قرارداد به طور مشخص ذکر شده است.البته در این زمان، الزامی به تحویل فیزیک کالا نیست و می تواند این قرارداد به تحویل قیزیکی منجر نشود.
3. مقدار پایه: برای هر قرارداد آتی میزان مشخصی مقدار تعریف شده است.برای مثال در قرارداد آتی نفت مقدار پایه 1000 بشکه نفت است
4. وجه تضمین اولیه: برای کاهش ریسک معاملاتی معمولا طرفین در حضور یک نهاد و با تعیین وجه تضمین اولیه معامله را برقرار می کنند.
5. مکان تحویل: این که شما در چه نقطه ای از جهان می بایست کالا را تحویل بدهید و یا بگیرید هم در تعیین قیمت مهم است.

چرا قرارداد های آتی محبوب هستند؟

• می توانید بدون در اختیار داشتن کالا آن را معامله کنید
• ریسک را می تواند بین خریدار و فروشنده کاهش دهد(مدیریت ریسک)
• به عنوان یک نوسان گیر ریسک معاملاتی خود را افزایش دهید و تعداد زیادی قراداد آتی خرید و یا قرارداد آتی فروش ببندید
• وجود اهرم در قرارداد های آتی هم یکی از عوامل محبوب بودن قراردادهای آتی است که به شما این امکان را می دهد با سرمایه کمتری وارد معانله شوید.

قرارداد های آتی در ایران

در ایران،به نوعی اولین قرارداد آتی در بورس کالا با راه اندازی قرارداد آتی بر روی شمش طلای یک اونسی در سال ١٣٨٧ آغاز شد. در حال حاضر، قرارداد آتی سکه و زعفران در بورس کالا و قرارداد آتی سهام در بورس اوراق بهادار در حال معامله هستند.(البته در سال 99 فعلا بازار آتی کالایی مثل زعفران فعال است)

قرارداد آتی یا فیوچرز (Futures) چیست؟

قرارداد آتی از زیر مجموعه ابزارهای مشتقه (Derivatives) می باشد. ابزار مشتقه به دارایی های مالی اطلاق می شود که از خود ارزشی ندارند و ارزش آنها از دارایی های دیگر مشتق می شود. ابزارهای مشتقه شامل قراردادهایی از جمله قراردادهای سلف یا همان پیمان های آتی (Forward)، آتی (Future)، اختیار معامله (Option) و قرارداد معاوضه (Swap) می باشد. در اینجا ما قصد داریم فقط قراردادهای فیوچرز یاهمان قرارداد آتی را مورد بررسی قرار دهیم. ولی از آنجا که این نوع قرارداد شباهت زیادی به قرارداد سلف دارد و در واقع نوعی قرارداد سلف پیشرفته است ناگزیر ابتدا قرارداد سلف را تعریف می کنیم.

قرارداد سلف یا پیمان آتی (Forward) چیست؟

قرارداد سلف توافقی است که بین دو نفر بسته می شود. در این توافق یک کالای مشخص با قیمتی معین مورد معامله قرار می گیرد. اما زمان تحویل کالا و همچنین زمان انتقال وجه معامله در آینده رخ می دهد. البته باید به یک نکته توجه کنیم، قرارداد سلفی که در بازارهای مالی بین المللی مورد معامله قرارمی گیرد با سلفی که درشریعت اسلام تعریف شده است و در بورس کالای ایران مورد معامله قرار می گیرد، متفاوت می باشد.

معامله سلفی که در اسلام تعریف شده به این صورت است که کل وجه معامله، فی المجلس پرداخت شده و کالا در آینده تحویل می شود. در واقع این نوع معامله، برعکس معامله نسیه است. اما در قراردادهای سلف بین المللی هم وجه معامله و هم کالا در سررسید رد و بدل می شوند. در حالیکه در سلف اسلامی تنها کالا در سررسید تحویل می گردد و وجه معامله در ابتدای قرارداد پرداخت می شود.

در این مقاله هر زمان عبارت سلف آورده شد، منظور سلف در بازارهای جهانی است.

مثال قرار سلف (Forward)

در قرارداد سلف یک دارایی با مشخصات کاملا معین مورد معامله قرار می گیرد که به آن دارایی پایه می گویند. همچنین قرارداد دارای یک تاریخ مشخص و قیمت معین است.

فرض کنید یک کشاورز می داند که محصول گندم او در حدود سه ماه دیگر باید برداشت شود. این کشاورز از کاهش نرخ گندم در زمان برداشت محصول هراس دارد. از سمت دیگر یک کارخانه آرد نگران افزایش نرخ گندم است. این دو طرف وارد یک معامله سلف می شوند که سه ماه دیگر میزان 100 تن گندم را به قیمت هر کیلو 2000 تومان با هم مبادله کنند.

حال فرض کنید یک ماه از تاریخ قرارداد گذشته و یک آفت کشاورزی اکثر مزارع گندم را از بین برده است. در این حالت از مقدار گندم در بازار کاسته شده و قرارداد خریدار با ارزش می شود. چرا که گندم کمیاب خواهد شد. همچنین قرارداد فروشنده ارزش خود را از دست می دهد. ممکن است فروشنده برای اینکه از ضرر بیشتر در امان باشد قرارداد خود را به دیگری واگذار و مسئولیت تحویل کالا را به شخص دیگری بدهد.

در اینجا فروشنده طبق قرارداد سلف، گندم خود را به قیمت 2000 تومان فروخته است اما الان قیمت رشد کرده و فرض کنید به 2200 تومان رسیده است. بنابراین فروشنده مبلغ 20،000،000تومان =(2000-2200)×100،000کیلو بعلاوه قرارداد را به شخص دیگری واگذار می کند. همین طور ممکن است خریدار، قرارداد خود را قبل از سررسید به شخص دیگری واگذار کند و اختلاف قیمت را از خریدار تعریف قرارداد آتی جدید دریافت کند.

حال در مثال قبل فرض کنید که خریدار و فروشنده، قرارداد خود را تا سررسید نگهدارند و قیمت در سررسید 2200 تومان به ازاء هر کیلو باشد. در این حالت فروشنده طبق قرارداد 100 تن کالا را به قیمت هر کیلو 2000 تومان تحویل می دهد درصورتیکه قیمت در بازار کیلویی 2200 تومان می باشد. بدین ترتیب، خریدار در همان لحظه تحویل، 20 میلیون تومان در سود و فروشنده به همان میزان در ضرر است. توجه داشته باشید که یک فروشنده می تواند بدون داشتن کالا وارد یک قرارداد سلف شود. زیرا تحویل کالا در آینده است.

خوب است بدانید که اکثر قراردادهای سلف منجر به تحویل نمی شوند. بلکه اختلاف قیمت بین قرارداد سلف و بازار بین دو طرف معامله ردوبدل می شود. به این عمل تسویه نقدی قرارداد می گویند که در مقابل تحویل فیزیکی دارایی پایه قرار دارد.

قرارداد آتی یا فیوچرز چیست؟

قراردادهای آتی دقیقا مانند قراردادهای سلف هستند. تنها تفاوت قرارداد آتی با قرارداد سلف در نحوه تسویه آن است. در قراردادهای سلف، معامله گر فقط یکبار قرارداد خود را تسویه می کند و آن هم زمان تحویل کالا یا زمان واگذاری قرارداد به دیگری است. درحالیکه در قراردادهای آتی، هر روز پس از اتمام جلسه معاملاتی، تسویه انجام می شود.

زمانیکه یک معامله گر می خواهد یک موقعیت فروش یا یک موقعیت خرید در بازار آتی باز کند می بایستی درصد مشخصی از وجه معامله را به عنوان وجه تضمین در اختیار کارگزار خود قرار دهد. به این وجه، وجه تضمین اولیه (initial margin) می گویند. وجه تضمین اولیه در بورس های مختلف متفاوت است.

حال فرض کنید یک شخص وارد بازار آتی شده و وجه تضمین معامله را به کارگزار خود پرداخته و وارد یک موقعیت فروش می شود. اما در پایان روز قیمتها بالا رفته و قرارداد وی وارد زیان می شود. در پایان آن روز به میزانی که قرارداد وارد زیان شده از وجه تضمین او کسر و به حساب معامله گر دیگر که قراردادش وارد سود شده واریز می شود.

توجه داشته باشید که سود و زیان کل معامله بر روی وجه تضمین اولیه اعمال می شود. فرض کنید وجه تضمین اولیه 20 درصد باشد. از آنجاییکه معامله گر یک پنجم معامله را پرداخت کرده است، هر تغییر در قیمت آتی نسبت به وجه تضمین اولیه پنج برابر خواهد بود.

برای مثال اگر قیمت در جهت پیش بینی شما 4 درصد حرکت کند، سود شما ضربدر پنج شده و درنتیجه 20 درصد سود خواهید کرد. در این حالت شما 100 درصد نسبت به سرمایه خود سود برده اید. زیرا شما 20% معامله را جهت وجه تضمین به میان گذاشته بودید و الان به به همان اندازه سود کرده اید.

اما ممکن است در پی ضررهای متوالی نه تنها کل سرمایه خود را از دست بدهید بلکه ممکن است به کارگزار خود بدهکار شوید. برای اینکه چنین اتفاقی نیفتد درصدی از وجه تضمین اولیه را به عنوان حداقل وجه تضمین (maintenance) در نظر می گیرند.

ممکن است بر اثر ضررهای معامله گر، وجه تضمین اولیه کم شده و به حداقل وجه تضمین برسد. در این حالت، شخص در اصطلاح مارجین کال شده و موقعیت های معاملاتیش توسط کارگزار به قیمت بازار بسته می شوند. چرا که کارگزار نمی تواند بیش از این، ریسک معامله گر را بپذیرد.

مارجین کال یک درخواست از طرف کارگزار است که معامله گر را ملزم می کند حساب خود را تا وجه تضمین اولیه شارژ کند. حداقل وجه تضمین نیز در بورس های مختلف متفاوت است. برای مثال ممکن است حداقل وجه تضمین در یک بورس 70 درصد و در بازار دیگر 50 درصد وجه تضمین اولیه باشد.

فرض کنید شما در بازار آتی معامله می کنید. وجه تضمین اولیه 20 درصد و حداقل وجه تضمین، 60 درصد وجه تضمین اولیه است. بنابراین اگر 40 درصد از وجه تضمین 20 درصدی شما بر اثر زیان از حساب شما کسر شود کال مارجین می شوید. چهل درصد از 20 درصد برابر با 8% کل قرارداد می باشد. با این شرایط برای مارجین کال شدن تنها کافی است قیمت قرارداد به میزان 1.6 درصد در خلاف موقعیت معاملاتی شما حرکت کند. یعنی اگر موقعیت خرید تعریف قرارداد آتی باز کرده اید قیمتها نزول و اگر دارای یک موقعیت فروش هستید قیمتها صعود کنند.

رقم 1.6% از کجا بدست آمد؟ از آنجا که وجه تضمین معامله 20% (یک پنجم) کل قرارداد است، هر حرکت بازار 5 برابر وجه تضمین می باشد. بنابراین 8 درصد تقسیم بر 5 برابر می شود با 1.6 درصد.

در بازارهای ابزار مشتقه برخلاف بازارهای نقدی نه پول جدیدی خلق می شود و نه پولی از بین می رود. بلکه از حساب اشخاص متضرر برداشته و به حساب طرف دیگر واریز می شود. حال ممکن است سود و زیان به هر ترکیبی بین افراد حاضر در بازار توزیع شده باشد. اما در یک بازه زمانی مشخص کل سود و زیان بازار صفر می باشد که در اصطلاح به آن، بازی با جمع صفر می گویند.

هدف قرار داد آتی (فیوچرز) چیست؟

معامله گران بازارهای ابزار مشتقه می دانند که هدف این ابزارها فروش نیست بلکه هدف پوشش ریسک است. ابزارهای مشتقه نه تنها بر روی دارایی های فیزیکی بسته می شود بلکه ممکن است دارایی پایه آنها دارایی های مالی مانند طلا ، سهام یا ارز باشد.

طرفین معامله با استفاده از این ابزارها خود را از نوسانات قیمت دارایی پایه مصون نگه می دارند. اما در بازار به غیر از پوشش دهندگان ریسک، آربیتراژورها و سفته بازان نیز حضور دارند و بر کارایی بازار تاثیر بسیار بسزا و مثبتی می گذارند.

آربیتراژگرها افرادی هستند که موقعیت های معاملاتی مختلفی در بازارهای مختلف به صورت همزمان باز می کنند و به سود بدون ریسک و مطمئنی دست می یابند بدون اینکه از خود سرمایه ای به میان آورده باشند. این عملیات آربیتراژگران موجب می شود تا قراردادها عادلانه قیمت گذاری شوند. درحالیکه سفته بازان سعی درپیش بینی قیمت و منتفع شدن از یک بازار مشخص را دارند. سفته بازان موجب نقدشوندگی بازار می شوند که این امر، بازار را برای پوشش دهندگان ریسک جذاب تر می کند.

اگر این مطلب براتون مفید بود امتیاز بدین!

برای امتیاز روی ستاره ها کلیک کنید

امتیاز 4.5 / 5. تعداد آرا 8

شما اولین نفری هستید که به این پست امتیاز میدین!

کشش قیمتی تقاضا چیست؟

قیمت واقعی سکه طلا چند تومان است؟

ساسان پرهون

کارشناسی حسابداری- دارای گواهینامه های حرفه ای سازمان بورس- پنج سال سابقه فعالیت در کارگزاری بورس با سمت معامله گر کالا و اوراق بهادار

قرارداد آتی چیست؟

در هر کسب و کاری صاحبان آن همیشه از ریسک گریزان هستند ، مثلا یک کشاورز همیشه دنبال یک بازار مطمئن برای فروش محصولش هست تا بر اساس قیمت آنجا درباره محصول خود تصمیم گیری کند. همه اینها باعث شد تا بازار آتی تشکیل شود.

قرارداد آتی قراردادی هست که در آن خریدار و فروشنده با هم توافق می­کنند که مقدار معینی کالای مشخص را با کیفیت مشخص، قیمت مشخص و در زمان مشخص معامله کنند.

در قرارداد آتی فروشنده متعهد به تحویل کالا در تاریخ تعیین شده در زمان عقد قرارداد هست و همچنین خریدار متعهد به پرداخت وجه در تاریخ مذکور هست.

فرض کنید یک کشاورز که در زمینش زعفران کاشته و تقریبا چهار ماه بعد موقع برداشت زعفران هست، با یک خریدار از همین الان توافق می‌کند که چهار ماه بعد در یک روز مشخص ، 5 کیلوگرم زعفران را به قیمت هر گرم 15000 تومان به خریدار بفروشد ، حالا اینکه قیمت زعفران در چهار ماه دیگر در بازار چه عددی باشد اصلا مهم نیست و فروشنده باید زعفران را به خریدار تحویل دهد و خریدار باید مبلغ 15000 تومان به ازای هر گرم به فروشنده پرداخت کند. هر دو طرف خریدار و فروشنده این قرارداد را امضا می‌کنند که حاصل آن یک قرارداد آتی هست.

احتمالا الان این سوالات در ذهن شما شکل گرفته که اول چه ضمانتی هست که فروشنده کالای خود را در زمان سررسید تحویل بدهد و یا خریدار مبلغ کالا (زعفران) را در تاریخ سررسید پرداخت نماید دوما خریدار و فروشنده چرا باید معامله ای به نام قرارداد آتی را ببندند و سوال آخر اینکه خریدار و فروشنده در چه صورت سود و ضرر می کنند که در ادامه به آنها جواب داده خواهد شد.

چرا باید از قراردادهای آتی استفاده شود؟

پیش خودتان فکر می کنید هر خریداری می‌تواند در آینده کالای مورد نظر خودش را از بازار خریداری کند. پس چه نیازی به قرارداد آتی هست؟ چرا خریدار و فروشنده علاقه‌مند هستند که بر قیمت آینده یک دارایی از الان توافق کنند؟

قرارداد آتی دو نوع کاربرد اصلی دارد :

1) پوشش ریسک در برابر تغییرات آینده قیمت

1) پوشش ریسک در برابر تغییرات آینده قیمت:

این مزیت قرارداد آتی بیشتر بین نظر کشاورزان و تولیدکنندگان کالاها و شرکت‌های مصرف کننده کالاها هست.

فرض کنید یک طرف یک کشاورز زعفران کاشته و طرف دیگر تاجر زعفران هست.در این صورت افزایش قیمت زعفران در ماه‌های آینده به نفع کشاورز و به ضرر تاجر هست و برعکس کاهش قیمت زعفران به ضرر کشاورز و به تاجر هست.

پس شما اگر کشاورز باشید علاقه‌ دارید که از الان زعفران خود را که هنوز برداشت نکرده‌اید به قیمت مورد انتظار خود بفروشید چون از کاهش قیمت زعفران در آینده ترس دارید. از این طرف هم تاجر دوست دارد که از همین الان زعفرانی که در آینده نیاز دارد را به قیمت مورد نظرش بخرد چون از افزایش قیمت زعفران در آینده ترس دارد.

2)کسب سود (هدف اصلی ما این مورد هست):

این ویژگی بیشتر برای سرمایه‌گذاران بورس کالا (بازار آتی) جذاب هست که هدف ما هم همین هست. مثلا فرض کنید که ما نه کشاورز هستیم نه تولیدکننده و نه مصرف‌کننده ، ولی تحلیلگر خوبی هستیم و می خواهیم از نوسانات قیمت به سود برسیم بدون اینکه کالایی داشته باشیم و نه تحویل بگیریم و نه تحویل بدهیم ، پس فقط می خواهیم از نوسانات قیمت سود ببریم.

فرضا ما تحلیل می‌کنیم که قیمت زعفران در یک ماه آینده از قیمت فعلی که 15000 تومان هست به 20000 تومان صعود خواهد کرد و در طرف دیگر فردی هست که تحلیل می‌کند که قیمت زعفران در یک ماه آینده صعود نخواهد کرد و به احتمال زیاد کاهش خواهد یافت.

در این صورت بازار آتی زمینه ای برای ما فراهم می‌کند که ما قرارداد آتی بر روی زعفران بین خودمان منعقد کنیم فرضا روی قیمت 16000 تومان در یک ماه بعد به توافق می‌رسیم و بنا به قانون بازار آتی که خریدار باید درصدی از قیمت قرارداد را پیش متصدی بازار آتی (بورس کالا) به صورت بیعانه قرار بدهد(وجه تضمین) ، من حدود 20 درصد قرارداد را هم بیعانه می‌دهم و قرارداد آتی را بین خود منعقد می‌کنیم.

خب حالا دو حالت وجود دارد. یا بعد از یک ماه قیمت زعفران در بازار بالای 16000 خواهد بود که در این صورت خریدار سود می‌کند ( چون زعفران را به قیمت 16000تومان از فروشنده می‌خرد و به قیمت بیشتر در بازار می‌فروشد) و فروشنده این قرارداد نیز ضرر متحمل خواهد شد ( چون باید به قیمت بیشتر از 16000 تومان زعفران را در بازار بخرد و به من 16000 تومان بفروشد).

حالت دوم این هست که قیمت یک ماه بعد زعفران پایین تر از 16000 تومان باشد که در این صورت من به عنوان خریدار متضرر می شوم چون که باید زعفران را 16000 تومان از فروشنده بخرم و در بازار که قیمت پایین تر از 16000 تومان هست بفروشم.

مشخصه های قراردادهای آتی:

1)اهرمی بودن قرارداد

اهرمی بودن قراردادهای آتی به چه معناست؟

همانطور که می دانید کار اصلی اهرم این است که با وارد آوردن نیرویی کوچک وزنه بسیار سنگینی را بلند کنیم. قراردادهای آتی هم این مزیت را دارد و سرمایه گذار با سرمایه گذاری در قراردادهای آتی بازدهی چندین برابری بدست می آورد. و برعکس این موضوع هم هست و احتمال ضرر چند برابری اصل سرمایه وجود دارد.

فرض کنید شما سه میلیون تومان پول دارید و هر گرم زعفران 15000 تومان هست. که تقریبا پول 200 گرم زعفران هست. اگر با این سه میلیون 200 گرم زعفران بخرید، سود و ضرر شما به صورت خطی تغییر خواهد کرد. یعنی اگر قیمت زعفران در بازار 10 درصد بیشتر شود، سود شما نیز از این سرمایه‌گذاری نیز 10 درصد خواهد بود. در این حالت گفته می‌شود که سرمایه‌گذاری شما اهرم ندارد. در صورتی که با 10 درصد افزایش قیمت زعفران در بازار شما 40 درصد سود کنید در این حالت اهرم سرمایه‌گذاری شما یک به چهار هست. پس اهرم سرمایه‌گذاری اینگونه تعریف می‌شود:

اگر به ازای تغییر در ارزش یک دارایی، سود یا ضرر شما به نسبت بیشتر از یک نسبت آن دارایی تغییر کند.

قرادادهای آتی و آپشن همگی سرمایه‌گذاری‌های دارای اهرم هستند.

دو طرفه بودن قراردادهای آتی یعنی چه؟

اگر در بازار عادی کالایی مانند زعفران ، پسته و . را خرید کنید فقط از طریق افزایش قیمت زعفران می توانید کسب سود کنید اما در قراردادهای آتی اگر پیش بینی کنید که قیمتها افزایشی است می توانید در قیمت پایین خرید کنید و در قیمتهای بالاتر بفروشید. همچنین اگر تحلیل کردید که قیمت ها کاهشی هست، می توانید در قیمتهای بالاتر اقدام به فروش کالا کنید بدون اینکه کالایی داشته باشید و پس از کاهش قیمتها اقدام به خرید همان تعداد کالا کنید بدون اینکه کالایی داشته باشید تا از معامله خارج شوید.

سررسید قرارداد:

تاریخ سررسید قراردادهای آتی بر روی یک کالا به صورت استاندارد و مشخص توسط بورس کالا تعیین می­ شود و فقط برای سررسیدهای معینی که تعیین می­ شود امکان انجام معاملات آتی وجود دارد.

اندازه قرارداد:

در قراردادهای آتی اندازه هر قرارداد توسط بورس کالا مشخص می­ شود و سرمایه ­گذاران فقط باید مضرب­ های صحیحی از این مقدار را معامله کنند. اندازه قراردادهای آتی در بورس ایران 100 گرم زعفران ، 100 کیلوگرم پسته و 100 کیلوگرم زیره هست و این یعنی مثلا شما نمی توانید 130 گرم زعفران معامله کنید باید رند باشد مثل 100، 200 ،300 و .

وجه تضمین چیست؟

در بازار آتی به دلیل اینکه قراردادها تعهدی هست، زمانی که می خواهید معامله را انجام دهید، مبلغی را تحت عنوان وجه تضمین از دو طرف معامله دریافت می‌ کنند که این مبلغ ضمانتی برای ایفای تعهد خریدار و فروشنده در روز تحویل قرارداد هست. زمانی که موقع سررسید خریدار و فروشنده به تعهدات خودشان عمل کنند، وجه تضمینی که از طرفین معامله گرفته شده بود به آن‌ها برگردانده می‌شود.

نماد معاملاتی در بازار آتی:

هر سررسید در قرارداد آتی با یک نماد مشخص در تابلو معاملات نمایش داده می شود. هر نماد معاملاتی تشکیل شده از سه حرف اول انگلیسی، ماه و سال قرارداد است. به عنوان مثال نماد معاملاتی SAFBA98 نشان دهنده قرارداد آتی زعفران نگین تحویل بهمن 98 است.

چه کالاهایی در بازار آتی معامله می شود؟

در حال حاضر محصولات کشاورزی مثل زعفران و زیره و پسته به صورت قراردادهای آتی مورد معامله قرار می گیرند. و اندازه هر قرارداد آتی زعفران 100 گرم و زیره 100 کیلوگرم و پسته هم 100 کیلوگرم هست.

بازار آتی چیست؟ چه ویژگی‌ها و مزایایی دارد؟

بازار آتی در همه جهان از زمان شکل ‌گیری به دلیل ویژگی‌ های ممتاز خود موفق به جذب سرمایه‌ گذاران متعددی شده است. خوشبختانه در ایران بازار آتی سکه به همت بورس کالا از آذر ماه سال ۱۳۸۷ راه‌ اندازی شد و اکنون با تجربه‌‌ای نزدیک به یک دهه به بلوغ خود رسیده است. بدیهی است استفاده از مزیت‌‌های استثنایی این بازار نیازمند کسب دانش کافی است. با توجه به ماهیت رقابتی این بازار، آگاهی از قوانین و دستورالعمل‌ ها، شناخت روش ها و ابزارهای تحلیلی، توانایی تدوین استراتژی صحیح معاملاتی و مطلع بودن از خطرات تعریف قرارداد آتی و ریسک‌ های بالقوه موجود، امری ضروری است. در این مقاله و مقالات بعدی که توسط تیم تولید محتوای آموزشی کالج تی بورس تهیه می گردد، به بررسی قراردادهای بازار آتی و نحوه معامله شدن آن می‌ پردازیم.

قرارداد آتی (Future market) چیست؟

قرارداد آتی قراردادی است که فروشنده براساس آن متعهد می ‌شود در سررسید معین، مقدار معینی از کالای مشخص(سکه طلا، زعفران) را به قیمتی که الان تعیین می‌‌کنند بفروشد و در مقابل طرف دیگر قرارداد متعهد می‌شود آن کالا را با آن تعریف قرارداد آتی مشخصات خریداری کند.

مزیت های مهم بازار آتی

1. وجود اهرم در معاملات (یعنی می‌توانیم با چندین برابر پول خود معامله کنیم)
2. دو طرفه بودن بازار (هم از بالا رفتن قیمت می‌‌توان سود کرد و هم از افت قیمت‌‌ها).

اهرم مالی بازار آتی چیست؟

چنانچه می‌‌دانید از اهرم در مواقعی استفاده می‌شود که می‌‌خواهیم با وارد کردن نیرویی کوچک، نتیجه‌‌ای بسیار بزرگ‌ تر بدست ‌آوریم. افراد با هوش مالی بالا همواره به دنبال یافتن فرصت‌‌های سرمایه‌ گذاری با قابلیت اهرمی هستند، اهرم می‌‎تواند با تغییر در زمان، نتیجه نهایی، مواد اولیه و یا سرمایه اولیه، به سرمایه‌ گذاران فرصت ثروتمند شدن دهد. همچنین استفاده اشتباه از وضعیت‌ های اهرمی می‌‌تواند منجر به شکست‌ های سنگین مالی شود، لذا افرادی با درجه ریسک‌ پذیری بالاتر و هوش و ذکاوت بالا همواره به دنبال سرمایه گذاری‌ های با اهرم بالاتر هستند. بازار آتی این اهرم را از طریق سرمایه اولیه برای معامله‌ گران ایجاد کرده است. یعنی با در اختیار داشتن مبلغ یک دهم قرارداد می‌‌توانند بر روی کل قرارداد سرمایه‌ گذاری کنند و سود ۱۰ برابری و یا زیان ۱۰ برابری به حساب آن‌ها منظور گردد. در معاملات آتی مشتری با واریز مبلغی به عنوان ضمانت نزد بورس کالا اقدام به خرید و یا فروش می نماید، در صورت پیش ‌بینی درست قیمت ، سود مشتری به حسابش واریز و در صورت زیان از مبلغ ضمانت مشتری برداشت و به حساب طرف مقابل واریز می‌ گردد.

دو طرفه بودن بازار آتی به چه معناست؟

در بازار فیزیکی (نقدی) افراد وقتی محصولی را خریداری می‌ کنند این انتظار را دارند که قیمت افزایش یابد تا آن‌ها با فروش در قیمت بالاتر سود کسب کنند. یعنی معامله‌ گران فقط زمانی می‌‌توانند از بازار سود کسب کنند که قیمت‌ ها رشد کند. ولی زمانی که قیمت در حال کاهش است عملا نمی‌توانند انتظار سود داشته باشند. برخلاف بازار نقدی در معاملات آتی ، افراد می‌ توانند هم در جهت افزایش قیمت و هم در جهت کاهش قیمت سود کسب کنند. یعنی وقتی قیمت افزایش می‌ یابد افراد در قیمت پایین خرید خود را انجام داده و در قیمت بالاتر آن را به فروش می‌ رسانند. از طرفی وقتی سرمایه‌ گذاران پیش‌ بینی می‌‌کنند که قیمت ‌ها کاهش خواهد یافت، در قیمت بالاتر اقدام به پیش‌ فروش سکه کرده و پس از کاهش قیمت‌ ها اقدام به خرید همان تعداد سکه می‌ کنند و از اختلاف بین فروش و خرید منفعت کسب می ‌کنند. این سبب می شود که بدون توجه به شرایط اقتصادی شما بتوانید با تشخیص درست جهت بازار از حرکت قیمت ‌ها در هر طرف کسب سود کنید.

وجه تضمین قرارداد آتی چیست؟

در قرارداد آتی به منظور اطمینان از انجام تعهدات، هر یک از طرفین معامله درصدی از ارزش قرارداد را به عنوان “وجه تضمین اولیه” نزد کارگزار سپرده‌گذاری می‌کنند که متناسب با تغییر ارزش قراردادهای آتی، حساب هر یک از طرفین تعدیل می‌شود. بر همین اساس مبلغ وجه تضمین اولیه متغیری است که بر اساس فرمول تسویه روزانه قراردادهای آتی در بورس کالا تعیین و اعلام می شود، بنابراین با کاهش قیمت ها، این مبلغ از حساب سپرده خریدار کسر و به حساب سپرده فروشنده افزوده می‌شود و بالعکس.

اساس تعیین قیمت معاملات بازار آتی چگونه است؟

قیمت قرارداد آتی یک کالا در بورس از طریق تعامل نیروهای عرضه و تقاضا در بازار طی یک جلسه معاملاتی بطور شفاف و آزاد تعیین می‌گردد. لازم به ذکر است که انتظارات مشتریان نسبت به شرایط کسب و کار در بازار، تغییرات قیمتی ،تعدیلات فصلی و … نیز علاوه بر عوامل عرضه و تقاضای بازار نقش مهمی را در تعیین قیمت ایفا می‌کنند. همچنین عوامل دیگری مثل شرایط تولید، عرضه محصولات جانبی، وجود محصول نهایی در بازار، در دسترس بودن نیروی کار، میزان موارد مصرف کالای موردنظر، حمل و نقل، نرخ بهره و هزینه فرصت و سرمایه مشتریان بازار نیز نقش مهمی را در تعیین قیمت های آتی ایفاء می‌کنند.

ویژگی کالاهای پذیرفته شده در بورس چیست؟

در بورس کالا اقلام مختلف کالایی نظیر فلزات، کالاهای کشاورزی، محصولات صنعتی و معدنی قابل معامله و پذیرش هستند به شرط اینکه استانداردها و شرایط مورد نظر بورس را کسب نمایند. لذا ویژگی اصلی کالاهای بورسی احراز شرایط استاندارد بورس جهت معامله می‌باشد که این شرایط شامل کیفیت کالا، نحوه تحویل، اندازه قراردادها ، کارمزدها، جریمه‌ها و … است.

آیا معاملات بازار آتی خطرناک است؟

معاملات آتی خطر ندارد. معامله گرانی خطرناک‌اند که معامله آتی را نمی‌شناسند ولی وارد معامله آتی می‌شوند. روش تسویه را نمی‌دانند و با چگونگی پوشش ریسک آشنایی ندارند. از این رو لازم است معامله گران قبل از هر چیز با معاملات آتی آشنا شوند.

معاملات بازار آتی، چه منافعی برای معامله گران دارد؟

۱٫ مدیریت نمودن ریسک معامله از طریق پوشش دادن آن (Hedging)

در معاملات بازار آتی سرمایه گذاران می‌توانند از قرار گرفتن دارائی هایشان در معرض نوسانات قیمت بازار جلوگیری نمایند و با خرید و فروش به موقع قراردادهای آتی، زیان خود را کاهش داده یا از آن جلوگیری نمایند.

۲٫ استفاده از منافع اهرم مالی (Leverage)

معامله قراردادهای آتی در برگیرنده‌ی مقدار زیادی ریسک است و به معامله گران فرصت بدست آوردن سود زیادی را نیز می‌دهد. معامله گر با یک سپرده اولیه اندک، می‌تواند معادل ارزش دارایی را کنترل کند.

۳٫ کمک به کشف قیمت

تقابل عرضه و تقاضا در بازار منجر به کشف قیمت می‌گردد از این رو به دلیل حجم بالای اینگونه معاملات، قیمت های عادلانه و شفاف از این بازار استخراج می‌گردد و نهایتا این شرایط به نفع تولیدکننده و مصرف کننده خواهد بود.

۴٫ امکان نقد شوندگی زیاد قرارداد آتی در دست معامله گر

در قراردادهای آتی برای اینکه سرمایه گذار قادر به فروش قرارداد آتی باشد نیاز به مالک بودن آن کالا یا دارایی معین ندارد، بلکه با عمل پیش فروش می‌تواند یک قرارداد آتی را در بازار بفروشد و در صورت نیاز به تحویل، آنرا از بازار فیزیکی تهیه نماید.

۵٫ تضمین معاملات توسط اتاق پایاپای بورس

اتاق پایاپای بورس هر نقش مهمی را جهت تضمین عملکرد مالی قراردادهای آتی معامله شده در بورس ایفاء می‌کند و به عنوان پشتوانه قابل اطمینان برای طرفین معامله خریدار و فروشنده در اجرای سالم معاملات آتی در بورس است. بدین صورت که ریسک طرف مقابل را حذف می‌کند و در حقیقت اتاق پایاپای هر بورس در مقابل خریدار نقش فروشنده و در مقابل فروشنده نقش خریدار را ایفاء می‌کنداز این جهت کلیه قراردادهای تعریف قرارداد آتی آتی معامله شده در بورس را تضمین نموده و سرمایه گذاران از این جهت اطمینان خاطر حاصل می‌نمایند.

۶٫ سرعت نقد شوندگی

با ورود معاملات بازار آتی به بورس سرعت نقدشوندگی در بازار و نیز نقدینگی در بازار افزایش می‌یابد و سرمایه ها بصورت جهت دار به بورس بازمی‌گردد.

۷٫ استاندارد شدن قرار داد ها

کلیه قراردادهایی که در بورس معامله می‌شوند، باید استانداردهای لازم را دارا باشند و در کلیه بورس ها واحد پذیرش و استاندارد کالا فعالیت دارند که محصولات را از نظر کمیت و کیفیت با استاندارد تعریف شده توسط بورس تطبیق می دهند. بنابراین محصولاتی که وارد بورس می شوند به قراردادی استاندارد تبدیل می‌شوند.

۸٫ هزینه اندک معاملات

مطالعات نشان داده است که معاملات آتی هزینه های معادل یک دهم هزینه معاملات سهام را دارد.

نتیجه گیری:

در این مطلب به زبان ساده با تعریف قرارداد آتی و مزایای آن آشنا شدیم. دانستیم که وجود اهرم در معاملات و دو طرفه بودن بازار به ما کمک می‌کند تا سود قابل توجهی از سرمایه ‌گذاری خود به دست آوریم. همچنین بازار آتی هم برای کسانی مورد استفاده است که قصد دارند ریسک خود را کاهش دهند و هم برای نوسان ‌گیران که قصد دارند از تغییرات قیمت سود کسب نمایند. به‌ طور کلی با توجه به این مزایا ،این بازار می ‌تواند جزء گزینه‌‌های مناسب برای سرمایه‌ گذاری باشد. در مقالات بعدی با مفاهیم اصلی و کاربردی بازار آتی آشنا خواهیم شد. لطفا نظرات و پیشنهادات خود را با ما در میان بگذارید. تیم پشتیبانی کالج تی بورس و کارشناسان ما آماده پاسخگویی به سؤالات شما عزیزان هستند