انواع بازار سرمایه در بورس
بازار اولیه:
در بازار اولیه اوراق بهادار شرکت، برای اولین بار صادر شده و در معرض مبادله قرارمی گیرند. به سهام جدیدی که شرکت های بازار ثانویه عرضه می کنند بازار اولی گفته نمی شود.
بازار ثانویه:
بازار ثانویه شامل خریداران و فروشندگان سهام و اوراق قرضه ای است که قبلا انتشار یافته است. برای مثال اگر فردی بخواهد سهم یا ورقه ای قرضه ای راکه برای اولین بار پس از عرضه توسط یک شرکت خریداری کرده به فروش برساند باید به بازار ثانویه برود. به همین ترتیب وقتی شخصی بخواهد، سهم یا ورقه قرضه مربوط به شرکتی را از بازار ثانویه خریداری کند، (در صورتی که آن شرکت در فهرست شرکت های پذیرفته شده در بازار سهام باشد) ناچار نیست منتظر انتشار عمومی سهام جدید آن شرکت بماند. بورس اوراق بهادار مهم ترین نهاد بازار ثانویه برای معاملات اوراق بهادار است.بازار ثانویه مکانی است که سهام منتشرشده و در حال انتشار مورد خرید و فروش قرار می گیرند. تفاوت بازار ثانویه با بازار اولیه در این است که در بازار اولیه عرضه کننده، سهام را مستقیما به سرمایه گذار می فروشد.
انواع ارزشها
ارزش دفتری:
ارزشی که برروی ترازنامه ثبت می باشد (درموردکالاها و اجناس) خواه این قیمت برای امسال باشد، خواه برای 10 سال قبل، به آن ارزش دفتری می گویند.
ارزش ذاتی:
ارزش یک سهم برحسب نرخ بازده سرمایه گذاری، هرقدر از سهم خود انواع بازار سرمایه بازده بیشتری کسب کنیم ارزش ذاتی آن بیشترخواهد بود.
ارزش اسمی:
ارزشی که آن را قانون تعیین می کند و برای هربرگه سهام 100 تومان است.
ارزش بازار:
قیمت فروش سهام دربازاراست، این ارزش را عرضه و تقاضا مشخص می کند.
گسترش فعالیت بازار سرمایه در مناطق جغرافیایی کشور بر اهداف و فعالیت های ذیل تأثیر با اهمیت دارد:
الف) فرایند توسعه اقتصادی همزمان و یکنواخت مناطق را شتاب می بخشد.
ب) اجرای سیاست های مربوط به تمرکززدایی را آسانتر می کند.
ج) مشارکت طیف گسترده تر مردم را در فعالیت های اقتصادی مولد امکان پذیر می سازد.
د) شدت انباشت نقدینگی را در مناطق مختلف کشور از توزیعی یکنواخت برخوردار می سازد.
ه) ساز و کار گردآوری منابع مالی راکد یا سرگردان را در اقتصاد ملی کارامدتر می کند.
و) رویکرد نامناسب به پس انداز را به ویژه در بخش خانوار اصلاح می کند.
ز) دستیابی به الگوی بهینه تخصیص منابع مالی را با در نظر گرفتن نیازهای هر یک از مناطق جغرافیایی و اولویت های اقتصاد ملی امکان پذیرتر می سازد.
ح) با گسترش فرهنگ سهامداری در جامعه و سازمان یافته شدن بازار سرمایه در اقتصاد ملی، زمینه های کاهش درجه و شدت اتکای بنگاه های اقتصادی را به استقراض از شبکه بانکی یا تامین دولتی فراهم می اورد که خود به کاهش فشار تقاضا در بازار پول و فشار کسری بودجه دولت می انجامد.
معرفی انواع اوراق مالی در بازار سرمایه
در دنیای امروز تنها اسکناس‌‌ها نیستند که ارزش دارند، یک سری اسناد کاغذی دیگری هم هستند که ارزشمندند، از سفته گرفته تا اسناد ملکی و خودرو و انواع کالا. اوراق دیگری هم هستند که در بازارهای مالی استفاده می‌شوند و ارزش مادی دارند. این اوراق با عنوان اوراق بهادار شناخته می‌شوند، در این مقاله در نظر داریم به نوضیحی از انواع اوراق بهادار بپردازیم.
اوراق بهادار چیست؟
اوراق بهادار (Valeur mobilière) یک ابزار مالی قابل داد و ستد و مثلی (عوض دار) ای است که دارای ارزش مالی می‌باشد. اوراق بهادار به‌طور کلی به صورت زیر دسته‌بندی می‌شوند:
- اوراق بدهی مانند سند بدهی بانک، اوراق قرضه و سهام قرضه
- اوراق حقوق صاحبان سهام مانند سهام عادی و…
- ابزارهای مشتقه مثل، قرار داد‌های آتی، اختیار معامله، پایاپای
شرکت یا بنگاهی که اوراق بهادار منتشر میکند، «منتشرکننده» نامیده میشود. ساختار قوانین کشور‌ها واجد شرایط بودن اوراق بهادار را تعیین میکنند. اوراق بهادار، میتوانند به صورت گواهی صادر شوند، یا به‌طور عام‌تر بدون گواهی باشند و تنها در مدخلی الکترونیکی ثبت شده باشند. گواهی‌‌ها میتوانند در وجه حامل باشند، به این معنا که حامل آن صاحب حقوق ورقه بهادار است، یا با نام باشند، که در این صورت تنها شخصی که اوراق به نام اوست صاحب حقوق است.
اوراق بهادار شامل سهام شرکتها یا صندوق‌‌های سرمایه‌گذاری مشترک، اوراق قرضه منتشره شده توسط شرکتها یا واسطه‌‌های دولتی، سهام با اختیار معامله یا هرنوع اختیار معامله دیگر، واحدهای شراکت محدود و انواع مختلفی از ابزارهای رسمی سرمایه‌گذاری است که قابل معامله و تعویض باشند.
اوراق بهادار همانگونه که از نامش پیداست، به اوراقی دلالت دارد که ارزش داشته باشند. به عبارتی اوراق بهادار نوعی ابزار مالی محسوب می‌شوند که حقوقی مالی برای مالک خود ایجاد میکنند.
این اوراق یا موقعیت و مالکیت یک نفر را در شرکتهای بورسی نشان می‌دهند که به نام سهام شناخته می‌شوند؛ یا نشان دهنده نوعی طلب‌کاری از یک نهاد دولتی یا شرکت هستند که در این صورت اوراق مشارکت نام می‌گیرند.
انواع اوراق
- سهام عادی
- سهام ممتاز
- حق تقدم
- سهام جایزه مشتقات (Derivatives)
- اختیار معامله (Option)
- قرارداد آتی (Future)
- اوراق مشارکت
سهام عادی
رایج‌ترین اوراق بهادار در بازار ایران به شمار می‌رود. سهام عادی توسط شرکتها منتشر میگردد و از ارزش اسمی برخوردار است (در کشور ایران 1000 ریال است). تعداد سهامی که از سوی یک شرکت منتشر میگردد برابر با سرمایه ثبت شده شرکت تقسیم بر ارزش اسمی 500 هزار سهم دارد. شرکتهای پذیرفته شده در بورس از طریق عرضه اولیه، سهام خود را به فروش می‌رسانند.
لازم به ذکر است که سرمایه شرکت با ارزش آن برابر نیست. سهام داران شرکت به نسبت تعداد سهام عادی خود مالک شرکت هستند بدین ترتیب اگر کسی 1 میلیون سهم از 10 میلیون سهم یک شرکت را داشته باشد مالک 10 درصد شرکت است. در کشور ایران براساس قانون بورس آن دارای محدودیت‌‌هایی در مورد سقف مالکیت شرکت توسط افراد حقیقی و حقوقی است.
از ویژگیهای سهام عادی میتوان به حق مالکلیت، مسئولیت محدود سهام داران، حق رأی و کنترل شرکت و حق تقدم در خرید سهام جدید اشاره کرد. در دیگر کشورهای جهان شرکت میتواند سهام عادی منتشر کند اما آن را به فروش نرساند. همچنین میتواند سهام خود را بازخرید نماید. از طرف دیگر رابطه مستقیمی بین تعداد سهام منتشر شده و سرمایه ثبت شده شرکت وجود ندارد که البته تمامی این موارد براساس قوانین ایران ممنوع است.
سهام ممتاز
این سهام نوعی سهم است که سود مشخصی دارد. برای نمونه سهام ممتازی که 10 درصد سود دارد و ارزش آن 1000 ریال است در آخر سال مالی 100 ریال سود دریافت می‌نماید. همچنین سهام ممتاز در پرداخت سود نسبت به سهام عادی اولویت دارد و پس از پرداخت سود سهام ممتاز، سهام عادی سود دریافت میکنند. سهام ممتاز در مجمع عمومی شرکت معمولا دارای حق رأی نیست.
حق تقدم
شرکتهای بورسی قادرند به منظور توسعه فعالیت‌‌های خود سرمایه خویش را افزایش دهند این افزایش سرمایه به روش‌‌های متفاوتی قابل انجام است. یکی از این روش‌‌ها افزایش سرمایه از محل آورده نقدی است که با انتشار حق تقدم صورت می‌گیرد. در روش افزایش سرمایه از محل آورده نقدی شرکت به میزان درصد افزایش سرمایه، گواهینامه حق تقدم منتشر کرده و آنها را به سهام داران خود عرضه میکند.
سهام جایزه
یکی دیگر از روش‌‌های افزایش سرمایه، انتشار سهام جایزه است. در این روش شرکت اندوخته نقدی خود طی سال‌‌های گذشته کسب کرده به سرمایه تبدیل میکند و بدین ترتیب نیازی نیست سهام داران مبلغی پرداخت نمایند.
صکوک جمع کلمه “صک” و به معنای اسناد است که این لغت در فارسی مترادف چک در نظر گرفته میشود.صکوک، به اوراق بهادار با ارزش مالی یکسان و قابل معامله در بازارهای مالی گفته میشود که بر پایه یکی از قراردادهای مورد تایید متون اسلامی طراحی شده باشد. دارندگان این اوراق، به صورت مشاع مالک یک یا مجموعه‌ای از دارایی‌‌ها و منافع حاصل از آنها هستند. در واقع صکوک یک ابزار نوین مالی می‌باشد که در کشورهای اسلامی جایگزین اوراق قرضه می‌باشد و بر پایه دارایی با درآمد ثابت یا متغیر در بازارهای ثانویه قابل معامله می‌باشند.
نکته: اوراق صکوک خودشان دارای ارزش می‌باشند و نمیتوانند بر اساس فعالیت‌‌های سفته بازی باشند.
به عبارتی دیگر؛ این اوراق، اوراق قرضه اسلامی است که طراحی آن بر اساس موازین شرعی صورت گرفته است. پرداخت بهره این اوراق بر اساس اوراق قرضه غربی نیست. ناشران این اوراق یک گواهی به سرمایه گذاران می‌فروشند. پس از آن با قیمت مشخصی دوباره از خریداران اجاره می‌نماید. فروشنده این اوراق تعهد میکند که در تاریخ مشخصی اوراق را با قیمت مشخصی از خریداران بازخرید نماید. ناشر این اوراق باید ارتباط واضحی بین بازده و وجه نقد ناشی از فعالیت‌‌ها با دارایی خریداری شده ایجاد نماید در واقع بایستی تأمین مالی مبتنی بر دارایی مشهود باشد.
مشتقات (Derivatives)
این اوراق، اوراق بهاداری هستند که ارزش ذاتی ندارند و ارزش این اوراق براساس دارایی اصلی دیگر تعیین میشود. در واقع بر اساس یک دارایی اصلی اوراق بهاداری فرعی ایجاد میگردد. با وجود اینکه اوراق بهادار مشتقات دارای ارزش ذاتی نیستند اما همچون یک اوراق بهادار مستقل در بورس مورد معامله قرار می‌گیرند. ابزار مشتقه بسیار زیادی در بازارهای بین الملل موجود است ولی مهم‌ترین آنها در ایران قرارداد آتی و اختیار معامله هستند.
قرار داد آتی (Future)
قرارداد آتی یکی از ابزار مشتقه است که کاربرد آن در بازار کالا، شاخص و ارز است. در قرارداد آتی طرفین معامله قرار می‌گذارند در زمان مشخصی به طور مثال سه ماه آینده و با قیمت مشخصی ابزار مورد معامله که شامل کالا یا ابزارهای مالی می‌شوند را معامله نمایند. برخلاف نوع دیگر مشتقه یعنی اختیار معامله، تعهدی وجود ندارد. این قراردادها معمولاً به تحویل فیزیکی کالا منجر نمی‌گردد و تسویه به صورت نقدی است.
اختیار معامله (option)
نوعی اوراق بهادار است که در بازار بورس ایران یافت نمیشود. اوراق اختیار معامله شامل دو نوع کلی است: اختیار خرید (Call) و اختیار فروش (Put). این قراردادها نوعی حق را شامل می‌شوند که میتوان در صورت لزوم از آنها استفاده کرد. خریدار در قرارداد اختیار خرید، حق خرید اوراق بهاداری را در زمان مشخصی می‌خرد، در اختیار فروش نیز به همین شکل است.
اوراق مشارکت
این روش برای تأمین مالی پروژه‌‌های شرکت به کار می‌رود. شرکت پس از تدوین برنامه و گرفتن مجوزهای لازم نسبت به انتشار و فروش اوراق مشارکت می‌نماید. این اوراق مانند سهام ممتاز نرخ سود اسمی دارند که در موعد‌های مشخص به خریداران پرداخت میگردد. این اوراق دارای تاریخ سررسید هستند که در آن تاریخ مبلغ اولیه اوراق مشارکت یعنی مبلغ درج شده روی این اوراق به مالک آن پرداخت میگردد. برخی از اوراق مشارکت قابلیت تبدیل به سهم در تاریخ سررسید دارند. در کشورهای دیگر اوراق مشارکت به اوراق قرضه مشهور است و انواع متنوع‌تری دارد.
نگارش: ساناز یوسفی
به منظور کسب اطلاعات بیشتر، مطالعه مقاله مدل بلک شولز را به شما عزیزان پیشنهاد می نماییم.
بازار بورس در ایران
تاریخچه بازار بورس در ایران
تاریخچه بازار بورس در ایران برمی‌گردد به سال 1315 زمانی که مطالعات برای احداث این بازار انجام شد، اما به مدت سی سال همه چیز متوقف شد تا سال 1345 قانون احداث بازار بورس تصویب شد، سال 1346 پانزدهم بهمن ماه شروع به کار بازار بورس ایران بود.
شرکت نفت پارس و شرکت بانک توصعه صنعت معدن ایران اولین شرکتهایی که وارد بازار بورس ایران شده بودند و سهامشان را عرضه کردند و اوراق های قرضه که اون زمان بود وارد این بازار شد .
انواع بازار بورس در ایران
بازار بورس ایران توی این سالها تقسیم شد به چهار بازار:
1. بازار بورس اوراق بهادار تهران
بزرگترین و مهم‌ترین بازار بورس کشور هستش . بازار بورس اوراق بهادار تهران بازاری هست که در آن سهام شرکتهای بزرگ کشور معامله میشود، مثل ایرانخودرو سایپا فولادمبارکه خیلی از پتروشیمی ها و پالایشگاهی‌های کشور ،
شرکتهایی که توانسته اند از فیلترهای سازمان عبور کنند و مجوزهای این بازار را کسب کنند وارد بورس اوراق بهادار تهران شده اند.
2. بازار فرابورس
بازار فرابورس بازاری هست که شرکتهایی که نتوانسته اند مجوز بازار بورس را کسب کنند، شرکتهایی که عملا زیان ده باشند یا کوچک باشند، تعداد میزان سرمایه ثبت شده پایین باشد، تعداد سهامدارنشان کم باشد، و بخواهند از مزایای بازار بورس استفاده کنند وارد بازار فرابورس می‌شوند.
به عبارتی می‌توانیم بگوییم بازار فرابورس بازاری هست که ریسکش نسبت به بازار بورس اوراق بهادار بالاتر هست .
نکته‌ای که خدمتتان عرض کنیم : بازار فرابورس را به نام ابزارهای نوین مالی می‌شناسند یعنی صرفا خرید و فروش سهام شرکتها نیستش در این بازار می‌توانید انواع اوراقهای مشارکت اجاره اسنادخزانه اسلامی و حتی اوراقهای تسهیلات مسکن را خریداری کنید.
3. بازار بورس کالا
در بازار بورس کالا کالا معامله میشود، شرکتهای بورسی تولیداتشان میتوانند از این طریق برای فروش بگذارند، یکی از مهم ترین آیتم‌های این بازار بحث قراردادهای آتی سکه که در قالب بورس کالا هست .
4. بازار بورس انرژی
در بازار بورس انرژی عملا انرژی معامله میشود مثل برق بخاطر شرایط خاصی که بورس انرژی و بازار بورس کالا دارند افراد حقیقی در این بازارها فعالیت ندارند،
به عبارتی افراد حقیقی در بازار بورس و فرابورس فعالیت میکنند و شرکتهای حقوقی در بازار بورس کالا و انرژی .
از اینجا به بعد هر جا که صحبت از بورس کردیم بیشتر منظورمان بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس هست .
نکته : در قالب بورس کالا قراردادهای آتی سکه حقیقی‌ها هم میتوانند فعالیت کنند .
ارکان بازار سرمایه ایران
شورای عالی بورس نهاد قانون گذار در بالاترین رده قرار دارد و قوانین بازار را می‌نویسد. این قوانین توسط نهاد نظارتی که سازمان بورس اوراق بهادار تهران هست کنترل میشود، به عبارتی سازمان بورس اوراق بهادار تهران نهاد نظارتی این بازار هست و با شرکتهای متخلف برخورد میکند.
بورس تهران . فرابورس ایران . بورس کالا . بورس انرژی نهادهای اجرایی هستند که کارشان روی بحث اجرا قوانین هست.
نهاد اجرایی بعدی که وجود انواع بازار سرمایه داد شرکت سپرده گذاری مرکزی هست ، اگر به فرض شما 20 سال پیش سهامی را خریداری کرده بودید و برگه سهامتان مفقود شده می‌توانید مراجعه کنید به شرکت سپرده گذاری مرکزی و درخواست برگه سهام جدید کنید ، به عبارتی شرکت سپرده گذاری مرکزی آمار دارایی‌های شما را دارد و میتواند آمارتان را به‌روز کند.
شرکت سپرده گذاری مرکزی برای مبارزه با بحث پولشویی سامانه‌ای راه انداخته به نام سامانه سجام سامانه جامع اطلاعات مشتریان توی این سامانه شما باید حتما مراجعه کنید و اطلاعات خودتان را وارد کنید و کد رهگیری از این سامانه دریافت کنید،
نکته ای که وجود دارد این هست که این سامانه برای این به وجود آمده که با بحث پولشویی مبارزه کند و اطلاعات مشتریان را یکپارچه کند.
اما نهاد پشتیبان چیه؟ نهاد پشتیبان در بازار بورس ایران شرکت مدیریت فناوری بورس تهران هست،
که آمارها و ارقام های شرکتهای بورسی را توی تک تک روزهای بازار دارد و شما از این طریق می‌توانید به تمام آمارها و ارقام شرکتهای بورسی دسترسی داشته باشید.
انواع بازار بورس در ایران و ویژگی های آن ها چیست؟
انواع بازار بورس در ایران و ویژگی های آن ها چیست؟
تاریخچه پیدایش بورس در جهان به قرن پانزهم میلادی باز می گردد. داستان پیدایش بورس از این قرار بوده است که بازرگانان و کسبه شهری به نام «بورُوژ» در کشور بلژیک، در مقابل خانه بزرگزاده ای به نام «واندر بورس» جمع میشدند و به خریدوفروش کالا میپرداختند. بعدها همه مکان هایی که مردم دسته جمعی در آن خریدوفروش کالا انجام میدادند به بورس معروف شد.
اما پیداش بورس در ایران تاریخچه قدیمی ندارد، ایده اولیه بورس ایران در سال 1315 مطرح شد اما چند دهه بعد و در سال 1345 لایحه قانون بورس به تصویب رسید.
انواع بازار بورس در ایران
هنگام تاسیس بورس در ایران فقط بورس اوراق بهادار به‌وجود آمد. هم اکنون نیز بهترین سرمایه گذاری در ایران برای افرادی که آشنایی کمی با بورس دارند همین بازار بورس اوراق بهادار است. همچنین با کمترین میزان سرمایه میتوان در این بازار سرمایه گذاری با سود بالا انجام داد اما به مرور زمان بازار بورس ایران به 4 دسته تقسیم شد.
- بورس کالا
- بورس اوراق بهادار
- بورس انرژی
- فرا بورس
بورس کالا
بورس کالای ایران همانگونه که از نام آن پیدا است محل خریدوفروش کالاهای خام و فراوری نشده است. تاجران و سرمایه گذاران کالاهای خود را به بورس کالا عرضه میکنند و پس از برسی و قیمت‌گذاری کارشناسان بورس، قیمت این کالاها تعیین میشود.
پس از تعیین قیمت سهام این کالاها به بازار بورس عرضه میشود. بورس کالا به‌دلیل نوسانات شدید قیمت به کسانی که اطلاعاتی از این بازار ندارند و اهل ریسک نیستند توصیه نمیشود اما کسانی که اطلاعات و تجربه کافی در این بازار را دارند میتوانند با نوسان‌گیری در این بازار سودهای عالی کسب کنند.
بورس اوراق بهادار
بازار بورس اوراق بهادار بازاری است که در ان اوراق مشارکت، سهام، حق تقدم سهام و سایر اوراق بهادار معامله میشود. بازار بورس اوراق بهادار ایران مکانی است که به‌طور دائمی و رسمی در یک انواع بازار سرمایه مکان تشکیل میشود. همچنین بازار بورس تهران دارای دو بازار اول و دوم است.
بورس انرژی
محلی که در آن حامل های انرژی دارایی پایه است. این باز ار در سال 1391 به‌وجود آمد و هدف این بازار ارائه قیمت منصفانه برای حامل های انرژی بود.
بازار بورس انرژی مرجعی برای قیمت‌گذاری حامل های انرژی در سطح منطقه است. دارایی های قابل معامله در بازار بورس شامل: نفت، گاز و بنزین است.
همچنین دارایی های غیر فیزیکی مانند ابزارهای مشتقه مبتنی بر انرژی و اوراق سلف موازی نیز در این بازار معامله میشود. پس بازار بورس انرژی ایران دارای دو بازار فعال فیزیکی و مشتقه است. عرضه کنندگان بخش فیزیکی بازار بورس انرژی ایران، پالایشگاه ها، شرکت های پتروشیمی و نیروگاه های کشور هستند.
در بازار انرژی فقط شرکت های عرضه کننده و اشخاص حقوقی اجازه خریدوفروش را دارند و اشخاص حقیقی نمیتوانند کد معاملاتی در بازار انرژی را دریافت کنند. انجام معامله و دریافت کد معاملاتی بورس انرژی شرایط خاص خود را دارد.
فرا بورس
بازار فرا بورس ایران بسیار مشابه بازار بورس اوراق بهادار است با این تفاوت که شرکت هایی در بازار فرابوس فعالیت دارند که نتوانسته اند وارد بورس اوراق بهادار شوند به‌طور کلی شرکت های پذیرفته شده در بازار فرا بورس شفافیت کمتری دارند و سودآوری آنها اندک است. بازار فرا بورس شامل 5 بازار اصلی است:
این بازار شامل شرکت هایی است که طبق قوانین و دستورالعمل های بازار فرا بورس موفق به پذیرش در این بازار شده اند.
در این بازار معاملات شرکت های سهامی عام انجام می شود اما شرایط پذیرش در بازار دوم فرابورس منعطفتر از بازار اول است.
در بازار سوم سهام شرک تها به‌صورت عمده و بلوکی، حق تقدم سهام، پذیره نویسی سهام و انواع دیگر اوراق بهادار در این بازار معامله میشود.
سهام شرکت های سهامی انواع بازار سرمایه عام که نزد سازمان بورس اوراق بهادار ثبت شده‌اند اما امکان پذیرش در هیچ یک از سازمان های بورس و فرابورس را ندارند در این بازار عرضه میشود.
همه ابزارهای مالی به غیر از سهام و حق تقدم سهام مانند صکوک و انواع گواهی سرمایه گذاری در این بازار معامله میشود.
انواع قراردادهایی که در بازار بورس ایران وجود دارد عبارت اند از:
قراردادی که در آن کالای مشخصی در زمان مشخصی و به مقدار معین بین دو طرف معامله میشود. همچنین مبلغ قرارداد، زمان و مقدار آن هنگام عقد قرارداد تعیین میشود.
قراردادی که در آن کالا توسط خریدار دریافت میگردد و مبلغ معامله توسط دو طرف مشخص شده و در زمان مشخص پرداخت آن انجام میشود.
در این نوع قرار داد خریدار و فروشنده باهم توافق میکنند که کالای مورد نظر را با قیمتی مشخص ودر همان لحظه معامله کنند.
در قراردادهای آتی فروشنده متعهد میشود که در زمان مشخص مقدار مشخصی از کالای خریداری شده را به قیمت هنگام عقد قرارداد به خریدار تحویل دهد.
قراردادی که در آن بین فروشنده و خریدار زمانی برای تحویل کالا مشخص میشود. همچنین قیمت و میزان کالا در زمان عقد قرارداد مشخص شده و توسط خریدار پرداخت میشود.
قراردادهایی که به خریدار آن اختیار خرید یا فروش یک دارایی را تا زمان تعیین شده اعطا میکند. به این معنا که فروشنده مجبور است که تا پیش از انقضای قرارداد و یا هر زمان که خریدار بخواهد مفاد قرار داد را اجرا کرده و دارایی معین شده را با قیمت معین شده به خریدار تحویل دهد.
- صندوق های سرمایه گذاری مبتنی بر طلا
در این صندوق های سرمایه گذاری شما با هر مقدار از پول خود قادر خواهید بود که سهام سکه و طلا بخرید. مثلا به مقدار صد هزار تومان واحدهای سکه بخرید در حالی که به‌صورت فیزیکی شما نمی‌تواند این مقدار از سکه را بخرید.
گواهی سپرده ابزاری است که شخص دارنده این گواهی روی دارایی سرمایه گذاری شده مالکیت دارد و میتواند سپرده خود را با یک قیمت توافقی به شخص دیگر بفروشد.
جمع بندی:
شما می توانید با توجه به میزان سرمایه و ریسکی که حاضر هستید برای سرمایه خود انجام دهید در یکی از انواع بازارهای بورس سرمایه گذاری کنید.
در این مقاله انواع بازار بورس و تاریخچه آن را مورد بررسی قرار دادیم تا بتوانید با مطالعه و مقایسه ان‌ها بهترین زمینه را برای سرمایه گذاری خود انتخاب کنید. ریسک سرمایه گذاری در بازارهای مختلف بورس متفاوت است اما همان‌طور که ذکر شد سرمایه گذاری آگاهانه در بازار بورس اوراق بهادار از ریسک بسیار کمتری نسبت به سایر بازارها است.
بازارهای مالی و انواع آن (Financial Markets)
انواع بازارهای مالی ایران و جهان را میتوان اینگونه تعریف کرد
بازار مالی بازاری است که در آن اشخاص حقیقی و حقوقی، قادر به معامله اوراق بهادار، کالا و دیگر دارایی‌های قابل تعویض در سطح قیمتی هستند، که توسط اصول عرضه و تقاضای خالص تعیین میشود. بازارهای مالی، مسئول قراردادن دو همتای معاملاتی، یعنی خریدار و فروشنده، در یک مکان هستند تا بتوانند یکدیگر را به راحتی پیدا کرده و معامله بین آنها را تسهیل کنند. در این مقاله شرحی مختصر و جامع از انواع بازارهای مالی به شما ارائه خواهیم کرد.
بازارهای مالی را میتوان به عنوان کانالی در نظر گرفت که در آنها، وجوه قابل استقراض مستقیما از طرف تامین کننده‌ای که دارایی بیشتری دارد، به سوی تقاضا کننده‌ای که با کمبود وجه مواجه است، جریان می‌یابد.
بازارهای مالی -Financial Markets
بازارهای مالی در دنیا انواع مختلفی دارند و ویژگیهای آنها، به دارایی مالی مورد معامله و نیاز همتایان معاملاتی مختلف در بازار بستگی دارد. در این مقاله، چندین نوع بازار رایج‌تر را معرفی انواع بازار سرمایه می‌کنیم که بسته به نوع ابزارهای مورد معامله و بلوغ آنها، متفاوت هستند. رایج‌ترین انواع بازارهای مالی به شرح زیر است:
بازار سرمایه (Capital Market)
بازار سرمایه، به تامین سرمایه در بلند مدت، عموما بیش از ۱ سال، کمک میکند. این نوع بازار مالی، شامل دو بازار اولیه (Primary) و ثانویه (Secondary) است و میتوان آن را به دو زیرگروه اصلی تقسیم کرد: بازار اوراق قرضه (Bond) و بازار سهام (Stock).
بازار اوراق قرضه
بازار سهام
بازار سرمایه – Capital Market
بازار اولیه (Primary Market)
عموما «بازار دست اول» نیز نامیده میشود، بازاری است که در آن اوراق بهادار نظیر سهام و اوراق قرضه صادر شده و برای اولین بار بدون نیاز به یک واسط مانند صرافی، معامله می‌شوند. زمانی که یک شرکت خصوصی تصمیم می‌گیرد به یک شرکت سهامی عام تبدیل شود، سهام خود را طی فرایندی به نام عرضه اولیه عمومی (IPO: Initial Public Offering) صادر و به فروش می‌رساند. عرضه اولیه ها یا IPOها یک فرایند فوق نظارت‌شده هستند، که توسط بانک‌های سرمایه گذاری یا سندیکاهای مالی متشکل از کارگزاران اوراق بهاداری تسهیل می‌شوند، که با ایجاد یک محدوده قیمت اولیه، فروش مستقیم آن به سرمایه‌گذاران را نظارت میکنند.
بازار ثانویه (Secondary Market)
«افترمارکت» یا انواع بازار سرمایه همان «بازار دست دوم» نیز نام دارد، جایی است که سرمایه‌گذاران، اوراق بهادار دست دوم شامل سهام، قرضه، آتی (فیوچرز – Futures) و اختیار معامله (آپشن – Options) را بجای خود شرکتهای صادر کننده، از دیگر سرمایه‌گذارن خریداری میکنند. بازار ثانویه جایی است که انبوهی از معاملات در آن رخ می‌دهد و عامه مردم آن را «بازار بورس» می‌نامند. از جمله بازارهای ثانویه میتوان بورس اوراق بهادار نیویورک (NYSE)، نزدک (Nasdaq) ، بورس اوراق بهادار تهران (TSE) و و تمامی صرافی های بزرگ را نام برد.
البته برخی از سهام‌های دست دوم در لیست معاملاتی صرافی‌ها حضور ندارند و مستقیما پشت تلفن یا کامپیوتر بین کارگزاران معامله می‌شوند. به این نوع سهام، «فرابورس (Over The Counter)» یا «سهام لیست نشده» می‌گویند. در کل، سهام شرکتهایی که بدین روش معامله می‌شوند، عموما الزامات مورد نیاز برای قرارگیری در لیست معاملاتی صرافی‌ها را پاس نمی‌کنند. چنین سهام‌هایی یا از طریق صفحه اعلانات پیشخوان (Counter Bulletin Board) معامله می‌شوند، یا از طریق پینک شیت‌ها (pink sheets) – سرویس‌های معاملاتی سهام در فرابورس – و عموما نشانی از اعتبار پایین شرکت ارائه‌دهنده یا ارزش بسیار پایین سهام مورد نظر هستند.
بازار پول (Money Market)
بازار پول به واحدهای اقتصادی کمک میکند تا موقعیت (پوزیشن) نقدینگی یا همان لیکوئیدیتی (liquidity) خود را از طریق وام دهی و وام گیری کوتاه مدت، عموما زیر یک سال، مدیریت کنند. این بازار مالی، ارتباط بین افراد خرد و موسساتی که دارای وجوه مازاد موقتی هستند و شرکایی که دچار کمبود موقتی وجه شده‌اند را تسهیل میکند.
افراد میتوانند از طریق یک ابزار استاندارد به نام «وام عندالمطالبه یا Call Money»، برای مدت کوتاهی مقداری پول قرض بگیرند. این پول‌ها، وجوه مقروض به مدت یک روز، از ساعت ۱۲ ظهر امروز تا ۱۲ ظهر روز بعد هستند و پس از اینکه به صورت «وام انواع بازار سرمایه عندالمطالبه» درآمدند، در هر زمانی قابلیت بازخرید دارند. در برخی موارد، وجوه عندالمطالبه را میتواند تا حداکثر یک هفته نیز وام گرفت.
سوای بازار «وام عندالمطالبه»، بانک‌ها و دیگر موسسات مالی از بازاری به نام «بازار بین بانکی» برای وام گیری طولانی مدت وجوه از یک شب گرفته تا چند هفته و بیشتر تا حتی یک سال، استفاده میکنند. سرمایه گذاران خرد و گروه‌های کوچک‌تر معاملاتی، در بازار بین بانکی مشارکتی ندارند. با اینکه برخی از معاملات توسط بانک‌ها از طرف مشتریان‌شان صورت می‌گیرد، اما اکثر تراکنش‌ها تنها در صورتی که یک بانک شاهد نقدینگی مضاعف، یعنی وجوه مازاد باشد انجام میشود و ممکن است بانک دیگر، دچار کمبود نقدینگی باشد.
چنین وام‌هایی با استفاده از نرخ بین بانکی، یعنی همان نرخ سود دریافتی از وام‌های کوتاه مدت بین بانک‌ها، ایجاد می‌شوند. واسط بین همتایان بانکی که کارگزار نام دارد، یک بید (پیشنهاد فروش) و یک پیشنهاد خرید را با تفاوتی به نام اسپرد (Spread) که در واقع همان درآمد کارگزار است، ارائه می‌دهد. نرخ سود بین بانکی در شهر لندن، به LIBOR و LIBID معروف است. این نرخ در شهر پاریس PIBOR، در فرانکفورت FIBOR، در آمستردام AIBOR و در مادرید MIBOR نام دارد.
بازار تبادل ارز خارجی و طلا- فارکس (Foreign Exchange Market)
بازار فارکس (بازار تبادل ارز خارجی) تسهیل کننده معاملات ارزی خارجی است. این بازار، با دارا بودن میانگین معاملات روزانه به ارزش بیش از ۵ هزار میلیارد دلار، بزرگترین و لیکوئیدترین بازار در جهان است. بازار تبادل ارز خارجی شامل تمامی ارزهای جهان است و هر شخص حقیقی، حقوقی یا کشوری میتواند در آن شرکت کند. در این بازار طلا و برخی فلزات ارزشمند دیگر هم مبادله می‌شوند. جهت مشاهده نمای بازار ارز و طلا (تبادل فارکس) می‌توانید از نمای لحظه ای بازار فارکس اکسلایت استفاده کنید.
فارکس و ارزهای دیجیتال (رمزارزها یا Cryptocurrency)
بازار ارزهای دیجیتال (یا اگر دقیق‌تر بگوییم، بازار رمزارزها) به نسبت باقی بازارهای مالی جدیدتر است و نسبت به بازاری مثل فارکس حجم معاملاتی کمتری دارد اما حجم معاملات و ارزش جاری بازار (Market Cap) آن به سرعت رو به افزایش است و به طور مستقل هم بازار قابل توجهی دارد. اما ارزهای دیجیتال در بازار فارکس به دو طریق استفاده می‌شوند:
– به عنوان روشی برای پرداخت و تسویه حساب طرفین معامله
– و هم به عنوان ابزار معاملاتی (Trading Istrument)؛ به صورت جفت‌شده با باقی ارزهای بازار فارکس مثل دلار و یورو. برای مثال این جفت بیت کوین و دلار در بازار فارکس است: BTC/USD
جهت مشاهده نمای بازار ارزهای دیجیتال می‌توانید از نمای لحظه ای بازار ارزهای دیجیتال اکسلایت استفاده کنید.
بازار بورس کالا (Commodity Market)
بازار کالا، معاملات محصولات اولیه صورت گرفته در حدود ۵۰ بازار عمده کالا را مدیریت میکند. در این بازارهای مالی ، تعداد تراکنش‌های مالی ، به طور فزاینده‌ای از خرید فیزیکی کالاهای مورد تحویل پیشی می‌گیرد. کالاها عموما به دو زیرگروه طبقه‌بندی می‌شوند:
کالای سخت (Hard Commodity)
کالای نرم (Soft Commodity)
بازار ابزار مشتقه (Derivative Market)
بازار مشتقه،از انواع بازارهای مالی است که معاملات ابزارهای مالی نظیر قراردادهای آتی (فیوچرز) و اختیار معامله (آپشن) را که برای کنترل ریسک مالی استفاده میشود، تسهیل میکند. ارزش این ابزارها، از ارزش دارایی مورد معامله که به شکل‌های مختلفی مانند سهام، اوراق قرضه، کالا، ارز یا وثیقه وجود دارد، گرفته میشود. بازار مشتقه را میتوان به دو قسمت کاملا مجزا از نظر قانونی و ابزار معاملاتی تقسیم‌بندی کرد:
معاملات مشتقه بورس (Exchange-traded derivatives)
این نوع معاملات، قراردادهای استاندارد شده‌ای هستند که در یک صرافی فیوچرز سازمان‌دهی شده معامله می‌شوند. این معاملات، شامل قرارداد آتی (Futures)، اختیار خرید (Call Option) و اختیار فروش (Put Option) هستند. ترید با استفاده از چنین ابزارهای یکنواختی، نیازمند پرداخت وجه اولیه‌ای است که توسط یک اتاق پردازش (Clearing House) تعیین شده و هدف آن، حذف هر گونه ریسک عدم عمل به تعهدات همتایان معاملاتی است.
معاملات مشتقه فرابورس (Over-the-counter derivatives)
این نوع قراردادها بدون استفاده از واسطه‌هایی نظیر صرافی، به صورت خصوصی و مستقیم بین دو همتای معاملاتی صورت می‌گیرند. اوراق بهاداری همچون قراردادهای پیشرو (Forwards)، قراردادهای معاوضه یا همان سواپ‌ها (Swaps)، توافق‌نامه‌های نرخ پیشرو (Forward Rate Agreements)، مشتقات اعتباری (Credit Derivatives)، اختیار معامله های اگزاتیک (Exotic Options) و غیره عموما بدین صورت معامله می‌شوند. این نوع معاملات، قراردادهای دست‌سازی هستند که عمدتا قانون خاصی نداشته و انعطاف بیشتری را برای خریدار و فروشنده در جهت ارضای نیازهایشان فراهم میکنند.
بازار بیمه (Insurance Market)
بازار بیمه، از دیگر بازارهای مالی است که به تغییر مکان ریسک‌های مختلف کمک میکند. از بیمه عموما برای انتقال ریسک ضرر از یک شخص به شخص دیگر در ازای پرداخت مبلغی استفاده میشود. بازار بیمه جایی است که دو همتا، یعنی بیمه‌گر و بیمه‌گذار یا به عبارتی «صاحب سیاست»، درصدد بستن قراردادی هستند که در درجه اول برای کاهش ریسک ضررهای نامعلوم مورد استفاده قرار می‌گیرد.
در این متن ما به این سعی داشتیم که انواع بازارهای مالی را به طور خلاصه شرح داده و برای شما دیدی کلی نسبت آن ایجاد کنیم.
در صورت داشتن هر نوع سوالی، از طریق چت سایت یا باقی راه‌های ارتباطی، با ما در ارتباط باشید. از دیدن و شنیدن نظرات ارزشمند شما خوشحال می‌شویم.
دیدگاه شما