فرمول محاسبه شاخص هم وزن

انواع شاخص در بورس

شاخص قیمت

شاخص قیمت ( Price Index) یکی از اصطلاحات علم اقتصاد و به معنای معیاری که براساس آن، ارزش ثابت از ارزش جاری تمیز داده می‌شود. دو روش اصلی برای محاسبه شاخص قیمت وجود دارد: شاخص لاسپیرز (Laspeyres) و شاخص پاشه (Paasche). از شاخص قیمت‌های رایج می‌توان به شاخص قیمت مصرف‌کننده، شاخص قیمت تولیدکننده، شاخص بهای خرده فروشی، شاخص کل بهای عمده‌فروشی و شاخص بهای کالا و خدمات مصرفی اشاره کرد.

فهرست مندرجات

۱ - تعریف

[ویرایش]
یکی از متغیّرهای مهم در اقتصاد کلان سطح عمومی یا متوسط وزنی قیمت‌ها است؛ که کاربرد‌های فراوانی دارد. در واقع چون در اقتصاد کلان با تعداد بسیار زیادی از کالاها و خدمات مواجه هستیم، ناچاریم با یک عدد، وضعیت همه قیمت‌ها را بیان نماییم.

اصولا شاخص، کمیّتی است که به‌عنوان نماینده کمیّت‌های همگن متعدد به‌کار می‌رود و می‌تواند جهت و میزان تغییر کمیّت‌های مورد نظر را در طول زمان نشان دهد.

عدد شاخص، رقمی است که تغییر نسبی قیمت‌های کالای مصرفی یا خدمات مشابه را در یک دوره و هر دوره دیگر، به‌عنوان دوره مبنا نشان می‌دهد. معمولا دوره مبنا را به رقم صد ارائه می‌دهند.

به عبارت کلی شاخص قیمت یعنی «بیان قیمت همه کالا‌ها و خدمات به صورت یکجا، کمی و بدون واحد»

۲ - روش‌ها

[ویرایش]
ظاهرا ساده‌ترین راه این است که میانگین ساده همه قیمت‌ها را به‌دست آوریم. برای توضیح این مفهوم از یک مثال شروع می‌کنیم. فرض کنید که در اقتصاد چهار کالا (برای سادگی) وجود داشته باشد و در یک کشور فرضی همین چهار کالا تولید و خرید و فروش شود. راه حل اولیه برای نشان دادن همه قیمت‌ها با یک عدد، محاسبه میانگین قیمت‌ها است.

P۱۳۹۰= ۱۰۰+ ۱۵۰۰+ ۱۰۰۰۰+ ۲۰۰۰۰/۴= ۷۹۰۰ریال
P۱۳۹۱= ۱۵۰+ ۲۰۰۰+ ۱۸۰۰۰+ ۳۵۰۰۰/۴= ۱۳۷۸۷ ریال
P۱۳۹۲= ۲۰۰+ ۳۱۰۰+ ۲۵۰۰۰+ ۵۵۰۰۰/۴= ۲۰۸۲۵ ریال
استفاده از راه حل اولیه میانگین قیمت‌ها، اگر چه می‌توان قیمت همه کالاها را با یک عدد نشان داد، اما این روش دچار اشکالاتی است:
اول اینکه در میانگین‌های فوق، همه کالاها وزن یکسانی دارند و حال آن‌که مقدار مصرف برنج در خانوارها بسیار بیشتر از خاویار است و باید وزن بزرگتری به‌خود بگیرد.
دوم این که واحدهای‌ اندازه‌گیری کالاها با‌هم همگن نیستند؛ یعنی برخی کالاها را به وزن، برخی را به‌صورت عددی و بعضی دیگر را با لیتر‌ اندازه‌گیری می‌کنند. در این‌ صورت، باید کاری کرد که کالاها، میانگین واحد پولی نداشته باشند.

برای حذف این دو مشکل یک سال را به عنوان «سال پایه» در نظر می‌گیریم. سال پایه یعنی سالی که در آن کشور، کمتر دچار تغییر و تحول شده باشد. به عبارت دیگر سالی که «تورم حداقل باشد؛ بیکاری کم باشد، رشد اقتصادی بالا باشد». البته بخاطر ایجاد کالاهای جدید و یا تغییر در مصرف برخی کالاها، سال‌های پایه هر چند سال تغییر می‌بابد. با توجه به توضیحات اگر در مثال فرضی سال پایه ۱۳۹۰ باشد داریم:
(شاخص قیمت ۱۳۹۰) P۱۳۹۰ به سال پایه ۱۳۹۰= ۱۰۰+ ۱۵۰۰+ ۱۰۰۰۰+ ۲۰۰۰۰/۱۰۰+ ۱۵۰۰+۱۰۰۰۰+۲۰۰۰۰ =۱
(شاخص قیمت ۱۳۹۱) P۱۳۹۱به سال پایه ۱۳۹۰=۱۵۰+ ۲۰۰۰+ ۱۸۰۰۰+ ۳۵۰۰۰/ ۱۰۰+۱۵۰۰+۱۰۰۰۰+۲۰۰۰۰=۱/۷۴
(شاخص قیمت ۱۳۹۲) P۱۳۹۱ به سال پایه ۱۳۹۰= ۲۰۰+ ۳۱۰۰+ ۲۵۰۰۰+۵۵۰۰۰/ ۱۰۰+۱۵۰۰+۱۰۰۰۰+۲۰۰۰۰=۲/۶۴

عدد ۱. ۷۴ بدین معنی است که به طور متوسط قیمت‌ها از سال ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۱ حدود ۱. ۷۴ برابر شده است. این شاخص قیمت بدست آمده اگرچه دو مشکل قبلی را رفع کرده است اما مشکل دیگری دارد و آن اینکه به همه کالاها یک وزن ثابتی داده است، در حالی‌که برخی از کالاها برای ما مهم‌تر و با اهمیت‌تر است.
لذا باید وزن بیشتری داده شود و بلعکس. به عنوان نمونه در مثال فرضی وزن برنج و خاویار در شاخص قیمت یکسان در نظر گرفته شد در حالی‌که برنج اهمیت بیشتری در رندگی روزمره دارد. برای رفع این مشکل قیمت پیشنهاد شده است کالاها در مقدار آنها ضرب می‌شود. البته نحوه در نظر گرفتن وزن (مقدار) کالاها باعث شده است که شاخص‌های مختلفی بیان گردد که در ادامه به مهم‌ترین آنها اشاره می‌گردد.

۳ - انواع

[ویرایش]
انواع شاخص‌های قیمت عبارت است:

۳.۱ - شاخص لاسپیرز

شاخص لاسپیرز (Laspeyers index) (L t): در این شاخص، سبد مصرفی سال پایه (مقدار کالای سال پایه) به عنوان وزن کالاها در نظر گرفته می‌شود. جهت محاسبه این شاخص، قیمت کالای مورد نظر در مقدار کالای سال پایه ضرب می‌شود.
L t =
i =۱، ۲، ۳،. . ،n
در مثال مورد نظر خواهیم داشت:
L ۱۳۹۱ =
مفهوم ۱۶۹: یعنی به طور متوسط قیمت‌ها از ۱۰۰ در سال ۱۳۹۰ به ۱۶۹ در سال ۱۳۹۱ رسیده است. به عبارت دیگر اگر مصرف کنندگان بخواهند همان مقدار کالای سال ۱۳۹۰ را در سال ۱۳۹۱مصرف کنند، باید ۱. ۶۹ برابر بیشتر پرداخت کنند.

۳.۲ - شاخص پاشه

شاخص پاشه (Paasche index) (P t): در این شاخص، سبد مصرفی سال مورد نظر (مقدار کالای سال مورد نظر) به عنوان وزن کالاها در نظر گرفته می‌شود. جهت محاسبه این شاخص، قیمت کالای مورد نظر در مقدار کالای سال مورد نظر ضرب می‌شود.

لذا در مثال مورد نظر خواهیم داشت:
P t =
i =۱، ۲، ۳،. . ،n
P ۱۳۹۱ =
مفهوم ۱۶۹: یعنی به طور متوسط قیمت‌ها از ۱۰۰ در سال ۱۳۹۰ به ۱۶۹ در سال ۱۳۹۱ رسیده است. به عبارت دیگر اگر مصرف‌کنندگان بخواهند سبد مصرفی سال ۱۳۹۱ را تهیه کنند در سال پایه (۱۳۹۰) ۱. ۶۹ برابر ارزش دارد.

۳.۲.۱ - مقایسه لاسپیرز و پاشه

۱: اگر فقط قیمت سال مورد نظر را داشته باشیم، می‌توانیم شاخص لاسپیرز را محاسبه نماییم؛ بخلاف شاخص پاشه.

۲: تغییر الگوی مصرف بعضی کالاها در سال پایه که هم اکنون استفاده نمی‌شود در محاسبه شاخص لاسپیرز مشکلاتی را ایجاد میکند؛ چرا که برخی از کالاهایی که در سال پایه استفاده می‌گردید اکنون دیگر جزء سبد مصرفی خانوارها نیست. در حالی که در محاسبه شاخص لاسپیرز همچنان ترکیب کالاهای قبلی لحاظ می‌شود. البته برای رفع این مشکل از شاخص پاشه استفاده می‌شود.
۳: از نظر تئوریک شاخص لاسپیرز افزایش قیمت را بیشتر از حد نشان می‌دهد. چون در این شاخص، مقدار کالای سال پایه مد نظر است و با افزایش قیمت انسان‌ها از مصرف آن می‌کاهند اما در این شاخص آن را لحاظ نمی‌کنیم.
۴: از نظر تئوریک شاخص پاشه کاهش قیمت را بیشتر از حد نشان می‌دهد. چون در این شاخص، مقدار کالای سال مورد نظر، مدنظر است و با کاهش قیمت انسان‌ها به مصرف آن در سال مورد نظر می‌افزایند در صورتی که مصرف همین مقدار کالا در سال پایه کمتر است.

۳.۳ - شاخص فیشر

شاخص فیشر (Fisher index) (F) در این روش بر خلاف دو روش قبل که کمیّت‌ها در سال‌های پایه و جاری در نظر گرفته می‌شد، میانگین هندسی شاخص‌های لاسپیرز و پاشه را محاسبه می‌کند. فرمول ریاضی روش فیشر به‌صورت زیر است:
P t =

۳.۴ - شاخص مارشال – اجورث

شاخص مارشال – اجورث (Marshall – Edgeworth index) که به صورت زیر محاسبه می‌شود:
M t =
شاخص مارشال و فیشر به واقیعت نزدیک‌تر است چون تقریبا میانگین حسابی و هندسی است. اما روش محاسبه آن هزینه‌بردارتر و سخت‌تر است چون هم باید قیمت و هم مقدار کالاهای سال مورد نظر داشته باشیم.

۴ - کاربردها

[ویرایش]
شاخص قیمت‌ها کاربردهای فراوانی دارد که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:

۴.۱ - محاسبه روند قیمت‌ها

به‌عنوان یک متغیّر کلان اقتصادی، نشان‌دهنده چگونگی تغییرات سطح عمومی قیمت‌ها است و به‌صورت کمّی، وضعیت قیمت‌ها را در سال‌های مختلف باهم مقایسه می‌کند. این مورد امروزه از نظر هر جامعه‌ای اهمیت خاصی دارد. این کاربرد برای محاسبه یک مقطع زمانی در ایران مناسب است.

۴.۲ - تبدیل متغیّرهای کلان به واقعی

استفاده از شاخص قیمت می‌تواند متغیرهای کلان اقتصادی (مانند تولیدهای اسمی) را به متغیرهای واقعی تبدیل کند. بدین‌صورت که متغیّرهای اسمی را به شاخص قیمت تقسیم کرده و متغیر واقعی را به‌دست می‌آوریم.

۴.۳ - محاسبه نرخ تورّم

فرمول شاخص قیمت در یک سال مورد نظر برابر است با نسبت هزینه کل خرید یک دسته کالا در آن سال به هزینه همان دسته کالا فرمول محاسبه شاخص هم وزن در سال پایه است.

۵ - شاخص قیمت‌های رایج

۵.۱ - شاخص کل بهای عمده‌فروشی

شاخص کل بهای عمده‌فروشی نشان‌دهنده تغییرات قیمت کالاها در سطح تولیدکنندگان و فروشندگان عمده است؛ ‌که از طریق جمع‌آوری اطلاعات قیمت عمده‌فروشی از کارخانه‌ها، عاملان فروش عمده و قیمت کالاهای وارداتی در مرز کشور، محاسبه می‌شود.

۵.۲ - شاخص بهای کالا و خدمات مصرفی

شاخص بهای کالا و خدمات مصرفی معیار سطح عمومی قیمت‌های خرده‌فروشی است؛ یعنی تغییرات قیمت تعداد ثابت و معیّنی از کالاها و خدماتی که توسط خانوارهای شهری مصرف می‌شود. شاخص بهای کالای مصرفی و نشان‌دهنده سطح زندگی خانوارها در کالاها و خدمات مصرفی در یک دوره مالی است. درصد تغییرات سالانه این شاخص نرخ تورم را نشان می‌دهد.

۵.۳ - شاخص قیمت تولیدکننده

شاخص قیمت تولیدکننده معیار سنجشی است از میانگین وزن مواد و کالاهای معیّن که در تولید، مورد استفاده قرار می‌گیرد. این شاخص، به‌علت پوشش کالاها، شامل مواد خام و کالاهای نیمه‌ساخته است.

شاخص بورس چیست؟ انواع شاخص در بورس

آنچه به گوش هر سرمایه‌گذار بورس مهم و شنیدنی می‌آید، اخبار مربوط به “شاخص” است. اما شاخص چیست؟ در این مقاله ما قصد داریم تا به تعریف مفهوم شاخص بپردازیم. در ادامه ضمن تعریف انواع شاخص، شاخص بورس تهران را معرفی میکنیم.

شاخص بورس چیست؟

“شاخص” در فرهنگ لغوی به معنای علامت و نماست. در مفهوم کلی شاخص نمایانگر عددی است که تغییرات در یک یا چند متغیر را نشان می‌دهد. شاخص کل بورس عددی است که میانگین تغییرات بازدهی سهام شرکت‌های پذیرفته شده در بورس را طی یک روز کاری بازار نشان می‌دهد. با مقایسه دوره‌ای شاخص می‌توان پی برد که روند بازار صعودی بوده یا نزولی.

به طور مثال عبارت “امروز شاخص کل بازار بورس ۹ ‌هزار و ۶۳۴ واحد افت داشت. که در نهایت این شاخص به رقم یک میلیون و ۲۳۳ هزار واحد رسید” نشان می‌دهد که بورس نسبت به روز گذشته به چه میزان افت کرده است.

شاخص بورس در ازای هر روز کاری بازار به‌روزرسانی می‌شود تا میزان تغییرات بازدهی سهام کلیه شرکت‌ها را به اطلاع عموم برساند.

با مقایسه هر شاخص طی ادوار مختلف می‌توان به میزان تغییرات آن پی برد. به طور مثال با مقایسه شاخص کل بورس در تاریخ 7 اردیبهشت 1399 با مقدار 797,000 و تاریخ 7 اردیبهشت 1400 با مقدار 1,193,000 به این نتیجه می‌رسیم که روند بورس نسبت به تاریخ مشابه در سال گذشته 49% رشد کرده است.

شاخص جهانی بورس

نشان دادن روند تغییرات بازده سهام با کمک شاخص، شیوه‌ای رایج در تمامی بازارهای بورس دنیاست. از مطرح‌ترین این شاخص‌ها می‌توان به شاخص داو جونز (DOW&JONES) و نزدک (NASDAQ) به عنوان شاخص بورس آمریکا اشاره کرد.

در بورس ایران شاخص‌های مختلفی وجود دارد که فرمول محاسبه آن‌ها با هم متفاوت است و یا از سهم‌های به خصوصی تشکیل شده‌‎اند. در ادامه به توضیح این شاخص‌ها می‌پردازیم.

انواع شاخص در بورس

شاخص کل یا همان شاخص قیمت و بازده نقدی (TEDPIX)

در هر سرمایه‌گذاری سرمایه‌گذار از دو قسمت منتفع خواهد شد:

1- افزایش قیمت سهام (بازده سرمایه‌ای): یعنی بازدهی که سرمایه‌گذار از محل تغییر قیمت سهام کسب می‌کند. به طور مثال اگر شما سهامی را 20000 ریال خریداری کرده باشید و آن را 25000 ریال بفروشید، 5000 ریال سود ناشی از تغییر قیمت سهام یعنی معادل 25 درصد قیمت خرید کسب خواهید کرد.

2- کسب سود نقدی (بازده نقدی): سودی که از جریانات نقدی دوره سرمایه‌گذاری به دست می‌آید. اگر در سهام سرمایه‌گذاری کرده باشید، این بازده به شکل سود و اگر در اوراق قرضه سرمایه گذاری کرده باشید، به شکل بهره خواهد بود.

بازده کل جمع بازده نقدی و بازده سرمایه‌ای است. مهم‌ترین شاخص در بورس اوراق بهادار تهران، شاخص کل یا همان TEDPIX است.

TEDPIX مخفف چیست؟

TEDPIX مخفف Tehran Exchange Divedend and Price Index یا همان شاخص قیمت و بازدهی نقدی بورس اوراق بهادار تهران است.

این شاخص میانگین تغییرات بازده کل یعنی بازده نقدی و بازده سرمایه‌ای را نشان می‌دهد. به عبارت دیگر شاخص کل روزانه نشان می‌دهد که میانگین تغییرات قیمت سهام و تغییرات سود پرداختی در یک روز چقدر بوده است.

البته نکته مهم این جاست که وزن سهم‌ها در محاسبه شاخص کل باهم برابر نیست. شرکت‌هایی که سهم بیشتری از بازار را به خود اختصاص می‌دهند تاثیر بیشتری نسبت به شرکت‌ها با سهام کمتر دارند. به عبارت دیگر تاثیر تغییرات قیمت سهم هر شرکت بر شاخص کل بستگی به وزن آن شرکت دارد. منظور از وزن، مقدار سهام و حجم معاملات شرکت است.

شاید بپرسید اگر سهمی به هر دلیلی بسته یا متوقف باشد، در محاسبه شاخص منظور نمی‌شود؟ باید گفت، در صورتی که نماد شرکتی بسته باشد یا برای مدتی معامله نشود، قیمت آخرین معامله آن به عنوان قیمت آن سهم درنظر گرفته شده و در شاخص لحاظ می‌شود.

شاخص هم‌وزن

شاخص هم‌وزن مثل شاخص کل میانگین قیمت سهام تمامی شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران را نشان می‌دهد. با این تفاوت که در محاسبه شاخص هم‌وزن، وزن سهام شرکت‌ها باهم برابر در نظر گرفته می‌شود. در واقع حجم معاملات و مقدار سهم تاثیری بر محاسبه شاخص هم‌وزن ندارد. شاخص هم‌وزن میانگین قیمت سهام تمامی شرکت‌ها را با فرض یکسان بودن تاثیر آن‌ها بر میانگین نشان می‌دهد.

نکته مهم در خصوص شاخص هم وزن این است که به علت یکسان بودن تاثیر وزن سهم‌ها بر محاسبه میانگین، تغییرات شاخص نشان‌دهنده تغییرات بیش از نیمی از سهام شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس است. به طور مثال شاخص مثبت نشان می‌دهد که سهام بیش از نیمی از شرکت‌ها رشد داشته‌اند. اما درباره شاخص کل نمی‌توانیم اینطور بگوییم. چون مثبت بودن شاخص می‌تواند تنها بر اثر رشد سهام چند شرکت بزرگ باشد در حالیکه قیمت سهام شرکت‌های کوچک کاهش‌یافته است. به عبارتی وزن بیشتر سهام شرکت‌های بزرگ باعث می‌شود که تغییرات قیمت سهام سایر شرکت ها برمحاسبه شاخص کل تاثیر کمتری بگذارد.

شاخص قیمت (TEPIX)

TEPIX مخفف Tehran Exchange Price Index به معنی شاخص بازدهی قیمت بورس اوراق بهادار تهران است. شاخص قیمت میانگین تغییرات قیمت سهام تمامی شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران را نشان می‌دهد. این شاخص بخشی از شاخص کل است که تغییرات بازدهی نقدی را نشان نمی‌دهد و تنها مختص به روند تغییرات قیمت سهام است.

شاخص بازده نقدی (TEDIX)

TEDIX مخفف Tehran Exchange Divedend Index به معنی شاخص بازدهی نقدی بورس اوراق بهادار تهران است. این شاخص تنها تغییرات روند سود پرداختی به سرمایه‌گذاران از سوی شرکت‌های بورسی را نشان می‌دهد.

معمولا این شاخص کمتر دچار تغییر می‌شود و روندی با نوسانات کم دارد. اما این قاعده بستگی به تاریخ شاخص دارد. در ماه‌هایی مثل مرداد و دی نوسان شاخص بازده نقدی بیشتر می‌شود. چون اغلب شرکت‌ها در این ماه‌ها مجمع عمومی برگزار می‌کنند و نرخ سود پرداختی را به سهامداران اعلام می‌کنند.

شاخص قیمت و شاخص بازده نقدی هر دو متاثر از وزن سهام شرکت‌ها هستند. هر شرکت با وزن سهام بیشتر، تاثیر بیشتری بر شاخص می‌گذارد.

شاخص صنعت و شاخص مالی

شاخص صنعت نشان‌دهنده میانگین تغییرات بازدهی کل سهام شرکت‌های مختص به یک صنعت است. به طور مثال وقتی می‌گوییم شاخص صنعت دارویی 212 واحد رشد کرده است؛ یعنی میانگین بازدهی سهام شرکت‌های فعال در حوزه دارویی مثل برکت، دارو، دامین، دالبر، دسینا و… نسبت به روز گذشته 212 واحد افزایش پیدا کرده است. شاخص مالی میانگین تغییرات بازدهی سهام شرکت‌های فعال در حوزه مالی مثل شرکت‌های تامین سرمایه، شرکت‌های بیمه و … ر ا نشان می‌دهد.

شاخص 30 شرکت بزرگ

منظور از 30 شرکت بزرگ، 30 شرکت فعال در بورس با بیشترین وزن است. این 30 شرکت بیشترین سهام موجود در بازار را به خود اختصاص داده‌اند و حجم معاملات سهام آن ها بالاست. تغییرات قیمت این شرکت‌ها تاثیر چشم‌گیری بر شاخص بورس می‌گذارد. شرکت‌هایی مثل فملی (به طور مثال با حجم بالای 107892341 در یک روز)، وبملت، خودرو، اخابر و…

شاخص سهام آزاد شناور (TEFIX)

TEFIX مخفف Tehran Exchange Free Float Index به معنی شاخص سهام آزاد شناور بورس اوراق بهادار تهران است. منظور از سهام آزاد شناور، حجمی از سهام هر شرکت است که در انحصار یک شخص به خصوص یا یک شرکت حقوقی نیست. معمولا بخشی از سهام هر شرکت توسط افراد با سرمایه‌های کلان یا نهادهای مالی (تحت عنوان سرمایه‌گذاران حقوقی) خریداری و با هدف مشارکت در مدیریت شرکت نگهداری می‌شود.

همین امر باعث می‌شود تا این بخش از سهام در انحصار مالکان باشد و به صورت فعال در بازار معامله نشود. آنچه از مابقی سهام شرکت باقی می‌ماند سهام شناور است که در دست سرمایه‌گذاران حقیقی بوده و هر لحظه امکان دارد که معامله شود.

شاخص سهام شناورآزاد مانند شاخص سهام کل است. با این تفاوت که به جای میانگین تغییرات بازدهی کل، میانگین تغییرات سهام شناور آزاد را نشان می‌دهد. هرچه شاخص سهام شناور آزاد به شاخص سهام کل نزدیک تر باشد، یعنی سهام شناور آزاد بیشتر و سهام در انحصار افراد و سرمایه‌گذاران حقوقی کمتر است.

شاخص بازار اول و دوم

سازمان بورس سهام شرکت‌های پذیرفته شده در بورس را بر اساس برخی معیارها به دو دسته بازار اول و بازار دوم تقسیم می‌کند. معیارهایی مثل میزان سودآوری، درصد سهام شناور آزاد، عدم وجود زیان انباشته، حجم معاملات، تعداد سهام و…

شرکت‌هایی که بر اساس این معیار‌ها وضعیت مساعدی دارند در دسته بازار اول بورس قرار می‌گیرند.

شرکت‌هایی که نسبت به شرکت‌های بازار اول در رده‌های پایین تری هستند، در دسته بازار دوم بورس جا می‌گیرند. شاخص بازار اول نشان‌دهنده میانگین قیمت سهام شرکت‌هایی است که بر اساس معیارهای سازمان بورس در این بازار جا می‌گیرند. شاخص بازار دوم میانگین قیمت سهام شرکت‌های دسته دوم بازار بورس است.

اما با وجود فیلترهای تعریف شده، معمولا حجم معاملات بازار دوم بیشتر از حجم معاملات بازار اول است. هم‌چنین ممکن است درصد تغییرات شاخص بازار دوم بیشتر از شاخص بازار اول باشد.

کاربرد شاخص‌ها

هدف اصلی شاخص‌ها اطلاع‌رسانی میزان تغییرات و نوسانات بازار سرمایه به عموم مردم در غالب یک عدد کمّی است.

از دیگر کاربردهای شاخص‌ها در بازار سرمایه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

1- مبنایی برای ارزیابی عملکرد حرفه‌ای مدیران سرمایه‌گذاری

2- کمک به تحلیل گران برای پیش بینی حرکات آتی بازار

3-اندازه‌گیری نرخ‌های بازده بازار در مطالعات اقتصادی

4- مبنایی برای شکل‌گیری و نظارت بر صندوق های شاخصی

اصلی‌ترین مرجع اعلام شاخص سایت Tsetmc یا همان سایت مدیریت فناوری بورس ایران است. از این طریق شما می‌توانید تغییرات انواع شاخص، مقدار و درصد آن‌ها را ببینید که پیوسته به‌روزرسانی می‌شود.

BMI چیست و چگونه محاسبه می شود؟

(Body Mass Index = BMI) نشان دهنده میزان چربی بدن است. افراد با دانستن بی ام آی بدنشان می توانند ذهنیتی نسبی از وضعیت جسمی شان بدست آوردند و در صورت نیاز به درمان و حفظ سلامتی تصمیم بگیرند.

شاخص حجم بدن (BMI) فرمولی است که توسط آماردان بلژیکی ساخته و توسط آدولف کتلت توسعه یافت. BMI در واقع مرجعی برای نشان دادن میزان حجم بدن می باشد و دقیق ترین معیار جهانی چاقی است. با استفاده از این مقیاس می توانید متوجه شوید که آیا دچار کمبود وزن هستید، اضافه وزن دارید و یا اینکه طبیعی هستید.

نحوه اندازه گیری BMI

اگر می خواهید میزان شاخص یا عدد توده بدنی خود را به صورت دستی اندازه گیری کنید فرمولی وجود دارد که می توانید برحسب آن این کار را انجام دهید. این مقیاس تقریبا دقیق می باشد و تنها به دو متغیر وزن و قد شما بستگی دارد. البته برای دقت بیشتر می‌توانیم سن و جنسیت را نیز در محاسبات لحاظ کنیم ولی با توجه به اینکه همین فرمول نیز دقت بالایی دارد، می توانیم از دو متغیر سن و جنسیت چشم پوشی کنیم.

🔺 فرمول محاسبه BMI 🔻

فرمول محاسبه شاخص حجم بدن ساده است و همانطور که گفته شد تنها به اعداد قد و وزن شما نیاز است.

عدد حجم توده بدن = (وزن بر حسب کیلوگرم) تقسیم بر (قد بر حسب متر به توان ۲)

جدول محاسبه BMI

با استفاده از جدول زیر، خیلی ساده می توانید BMI خود را محاسبه کنید،‌ هر چند این روش قابل اتکا نیست و یک روش بسیار نسبی است و دقت کافی را ندارد.

دستکاری شاخص بورس صحت دارد؟/ شاخص کل یا هم‌وزن؟

بسیاری از فعالان بازار سهام پس از هر رشد قابل توجه شاخص کل، همواره از بی‌تاثیر بودن سبز شدن تابلوها بر وضعیت پرتفوی خود سخن می‌گویند و اعتقاد دارند این اتفاق، در نتیجه دستکاری شاخص بورس رخ داده است.

به گزارش تجارت‌نیوز، کارشناسان و تحلیلگران بورسی هر از گاهی به فرمول محاسبه شاخص هم وزن موضوع دستکاری شاخص بورس می‌پردازند و تابلوهای بازار را تحت تاثیر این روند می‌دانند. سهامداران و فعالان بورسی نیز معتقدند دستکاری‌های دولت در روند طبیعی بازار باعث شده است تا پرتفوی آنها هیچ تاثیری از روند رو به رشد شاخص کل نپذیرد.

منظور از دستکاری بورس چیست؟

برخی از نوسهامداران و تازه‌واردان بازار سهام تصور نادرستی از دستکاری شاخص دارند. آنها فکر می‌کنند دولت می‌تواند با دست بردن در تابلوها اعداد و ارقام را به نحوی که می‌پسندد تغییر دهد. اما کارشناسان چنین امری را نادرست می‌دانند و مفهوم دستکاری در بورس را به گونه دیگری تعریف می‌کنند.

امیرمحمد گلوانی، کارشناس اقتصادی در همین زمینه به تجارت‌نیوز گفت: عده‌ای تصور می‌کنند که مثلا شاخص باید یک میلیون و ۵۶۰ هزار باشد ولی الان روی تابلو یک میلیون و ۵۴۰هزار ثبت شد. این تصور به کلی اشتباه است. چنین موضوعی امکان‌پذیر نیست.

وی ادامه داد: محاسبه شاخص فرمول مشخص و دقیقی دارد. ابدا نمی‌توان از این فرمول تخطی کرد. چرا که صندوق‌های شاخصی وجود دارد که به سرعت تلورانس بین خود و شاخص دستکاری شده را متوجه می‌شوند. از همین رو می‌توان به طور قطع گفت که دستکاری در اعداد، ارقام و فرمول‌ها وجود ندارد.

حمایت دولت از شرکت‌های شاخص‌ساز

گلوانی عنوان کرد: آنچه به عنوان دستکاری در بورس مطرح می‌شود به معنای حمایت دولت از شرکت‌های بزرگ و شاخص ساز در بازار است. به عبارتی با حمایت دولت از برخی شرکت‌هایی که وزن بالاتر و تاثیر بیشتری روی روند نوسانات شاخص دارند، دستکاری در بورس رقم می‌خورد.

این کارشناس اقتصادی در ادامه توضیح داد: مثلا بسیار پیش آمده که می‌بینیم بیش از ۶۰۰ شرکت بورسی منفی هستند اما شاخص کل مثبت است! این اتفاق می‌تواند به دلیل همان دخالت دولت در امر حمایت از تعداد محدودی از شرکت‌های با وزن بالای تاثیرگذاری روی شاخص کل باشد.

او افزود: از سوی دیگر، اگر قرار باشد شاخص کل حدود ۲۰ هزار واحد منفی بخورد در صورتی که از نمادهای بزرگ حمایت شود، این ۲۰ هزار واحد به دو هزار واحد تقلیل می‌یابد. به این فرآیند، دستکاری دولت در روند بازار یا نوسانات شاخص کل گفته می‌شود.

ابزارهای دقیق برای تحلیل درست چیست؟

گلوانی با اشاره به دقیق نبودن شاخص کل برای تحلیل وضعیت بورس به تجارت‌نیوز گفت: شاخص کل به هیچ عنوان معیار مناسبی برای تحلیل بازار نیست. به دلیل اینکه وزن شرکت‌های مختلف در روند محاسبه شاخص کل با یکدیگر برابر نیست. می‌توان با تقویت تنها ۵۰ سهم بزرگ، شاخص را از منفی به مثبت تبدیل کرد.

این تحلیلگر اقتصادی افزود: به همین دلیل است که همواره به معیار قرار دادن شاخص هم‌وزن به جای شاخص‌کل برای چینش ترکیب پرتفوی سهامداران تاکید می‌‎شود.

او گفت: دلیل این نکته نیز برابر بودن وزن همه نمادها در روند محاسبه شاخص ‌هم‌وزن است. علاوه بر اینکه به لحاظ فرمولی، امکان دستکاری در شاخص هم‌وزن وجود ندارد. دولت نمی‌تواند با تقویت تنها چند شرکت بزرگ، روند نوسانات شاخص هم‌وزن را مدیریت کند.

شاخص کل (TEDPIX) چیست و چه معنایی در بورس ایران دارد؟

به طور کلی شاخص ها (Index) در بازار بورس پارامترهای قابل ارزیابی ای هستند که تحلیلگران و سرمایه گذارن دنیای بورس برای تحلیل وضعیت بازار به آن ها چشم دوخته اند. شاخص ها می توانند با استفاده از فرمول های گوناگونی به دست بیایند. یکی از مهمترین و در عین حال عمومی ترین این شاخص ها، شاخص کل محسوب می‌شود که در بورس تهران به TEDPIX معروف است. این شاخص با نام شاخص قیمت و بازده نقدی نیز خوانده می شود. شاخص کل از سال 1369 برای بورس تهران فرمول محاسبه شاخص هم وزن بر اساس فرمول خاصی محاسبه می شود. در محاسبه آن بر اساس تعداد شرکت های ثبت شده در بورس و میزان سهام منتشر شده توسط آن ها و آخرین قیت سهم عرضه شده عمل می شود. از آنجا که شاخص کل یکی از مهمترین پارامترهای ارزیابی وضعیت بازار بورس اوراق بهادار تهران به حساب می آید در این مقاله قصد داریم تا آن را به کسانی که قصد سرمایه گذاری در بازار بورس دارند، معرفی کنیم.

شاخص کل (TEDPIX) چیست و چه معنایی در بورس ایران دارد؟

شاخص کل ( TEDPIX )

در بازارهای بورس جهان شاخص های گوناگونی برای ارزیابی وضعیت بازار وجود دارد. تقریباً می توان گفت هر بازاری یک شاخص مخصوص به خودش را دارد. بنابراین وقتی صحبت از TEDPIX می شود منظور شاخصی است که درباره قیمت ها و بازده سهام در بازار بورس تهران به ما اطلاعات می دهد و نه بورس های دیگر.

به عنوان نمونه شاخص S&P 500 یکی از پارامترهای معتبر جهانی برای بررسی وضعیت بازارهای جهان است. چرا که این شاخص با در نظر گرفتن وضعیت 500 شرکت بسیار بزرگ که در بورس های معتبر آمریکا پذیرفته شده اند، انجام می گیرد.

شرکت هایی نظیر اپل، فیسبوک، آمازون، مایکروسافت، ویزا، جی پی مورگان و . که در مجموع بخش قابل توجهی از اقتصاد جهان را نشان می دهند. همچنین بسیاری شاخص های دیگر نظیر The Nasdaq Composite Index ، The Wilshire 5000 یا The فرمول محاسبه شاخص هم وزن Nasdaq Composite Index نیز برای توضیح وضعیت بازارهای جهانی تعیین کننده اند.

به طورکلی اگر شاخص رو به پایین باشد، نشان دهنده افت قیمت سهام شرکت ها و همچنین پایین آمدن سودآوری است و اگر رو به بالا باشد، سهامداران از سرمایه گذاری شان راضی هستند و سود بیشتری نصیبشان می شود. (1)

با اینکه بورس تهران شاخص های متعددی نظیر شاخص مالی، شاخص صنعت، شاخص 50 شرکت برتر، شاخص 30 شرکت بزرگتر، شاخص بازارهای اول و دوم، شاخص بازده نقدی قیمت و . را دارد با این حال پوشش رسانه ای همیشه بر روی شاخص کل قیمت ها بوده و عموم مردم گوششان بیشتر با این کلمه آشناست. این شاخص از آن جهت اهمیت دارد و رسانه ای شده است که بیانگر وضعیت عمومی بازار است. (2)

با این وجود جالب است بدانید که شاخص کل به تنهایی بیانگر وضعیت دقیق بازار نخواهد بود. مثل فردی که داشتن یا نداشتن تب تنها به عنوان علامتی برای ارزیابی سلامتی یا بیماری اش به کار می رود و برای تشخیص دقیق وضعیت سلامتی او نیاز به در نظر گرفتن سایر علائم بالینی وی نیز خواهد بود.

شاخص های دیگری نظیر شاخص کل قیمت و شاخص قیمت هم وزن نیز وجود دارند. در شاخص هم وزن نرخ رشد یا نزول سهام فارغ از بزرگی و کوچکی شرکت ها محاسبه می شود. در حالی که در شاخص کل قیمت، سهم شرکت ها بنابر بزرگی یا کوچکی شان تأثیر گذار است.

مثلاً موقعیتی پیش می آید که در آن شاخص کل قیمت در حال نزول است، در حالی شاخص هم وزن صعودی است. این علائم وضعیتی را نشان می دهند که در آن سهام شرکت های بزرگ یا اصطلاحاً شاخص ساز در وضعیت نزولی قرار دارند، اما عموم سهام بازار در حالا تجربه افزایش قیمت هستند. برعکس این قضیه نیز امکان پذیر است.

یعنی صعود شاخص کل و سقوط شاخص هم وزن. در این حالت افزایش سهام شرکت های بزرگ دارد جور کل بازاری که کاهش قیمت را تجربه می کند می کشد. بنابراین اگر شما در هر کدام از این وضعیت ها سهامدار شرکت های کوچک یا بزرگ باشید، تصمیمات متفاوتی را باید اتخاذ کنید.

نحوه محاسبه شاخص قیمت و بازده نقدی

شاخص TEDPIX از سال 1369 برای شرکت های پذیرفته شده در بازار بورس تهران بر اساس فرمول زیر محسابه می شود:

سود سهامدارانی که در بازار بورس سرمایه گذاری می کنند از دو طریق تأمین می شود.

الف) سود نقدی که در مجامع سالانه شرکت ها تصویب می شود.

ب) سودی که از افزایش قیمت سهم به دست می آید.

شاخص TEDPIX هر دو سود را در خود منظور کرده است. پارامترهای منظور شده در فرمول محاسباتی شاخص کل اعداد و ارقام مربوط به قیمت شرکت ها، تعداد سهام منتشر شده شرکت ها و تعداد شرکت های مشمول این شاخص را فرمول محاسبه شاخص هم وزن در خود دارد. بنابراین همانطور که مشخص است بزرگی یا کوچکی شرکت ها در اندازه گیری این شاخص لحاظ می شوند.

بنابراین تغییرات قیمت سهام شرکت هایی که وزن بیشتری در بازار بورس دارند بر محاسبه این شاخص اثر گذارتر هستند. البته باید در نظر داشت که سازمان بورس اوراق بهادار برای شاخص کل نیز محاسبات فارغ از حجم شرکت ها (هم وزن) را ارائه می دهد. اما آنچه در رسانه ها اعلام می شود، عموماً همان TEDPIX نوع اول است.

همانطور که در قسمت قبل توضیح داده شد، شاخص کل قیمت، یکی از پارامترهای ارزیابی وضعیت بازار بورس است که بر اساس تغییر قیمت سهام در بازار جابه جا می شود. این در حالی است که شاخص بازدهی قیمت در بین سهامداران که به «سود نقدی» معروف است بر اساس مقایسه رشد یا نزول سود مصوب مجامع شرکت ها محاسبه می گردد.

در اینجا این نکته بیش از پیش روشن می شود که چرا شاخص TEDPIX برای عموم سهامداران اهمیت خاصی دارد. به خصوص برای سهامدارن خرد که در پی به دست آوردن سود در بازه های زمانی کوتاه مدت تر هستند و به سرمایه گذاری خود به چشم یک آینده نگری بلند مدت نمی نگرند.

این نوع سرمایه گذاران باید توجه داشته باشند که به عنوان مثال سقوط شاخص کل به این معنی خواهد بود که علاوه برکاهش عمومی قیمت سهام، سود سالانه کمتری نیز به آن ها تعلق خواهد گرفت.

بنابراین سهامدار خرد همیشه باید تغییرات شاخص TEDPIX را مد نظر داشته باشد و بر اساس آن انتظارات خود را از بازار بورس مطرح نماید. نمی توان از بازاری که شاخص کل آن طی ماه ها در اکثر روزها ریزش داشته توقع سودآوری خارق العاده ای داشت. البته بخاطر افزایش شاخص کل است که بازار بورس از سوی بخش قابل توجهی از مردم به عنوان محلی برای سپردن سرمایه هایشان در دو سال اخیر در نظر گرفته شده است.

شاخص کل بورس تهران در نیمه ابتدایی سال گذشته با رشد 68 درصد و در نیمه دوم سال با رشد 69.8 درصدی همراه بوده است. بنابراین کارشناسان بر همین مبنا به آینده بورس در سال جاری خوشبین بوده اند و ادامه رشد شاخص کل را گرچه با فراز و نشیب هایی، پیش بینی کرده اند. (3)

عوامل اثرگذار بر شاخص کل ( TEDPIX )

یکی از اهداف تحلیلگران تکنیکال که به برآورد وضعیت بازار در آینده ای نه چندان دور علاقه مند هستند، پیش بینی نوسانات شاخص کل است. از شرایط سیاسی ویژه، بروز جنگ ها، بلایای آسمانی و بیماری های همه گیری نظیر کرونا که بگذریم، چند عامل نسبتاً ساختاری وجود دارند که می توان به آن ها اشاره کرد. عوامل ذکر شده در بالا از آن جهت کنار گذاشته شده اند که گاهی اوقات کاملاً از اختیارات سیستمی خارج هستند و خودشان را به بازار تحمیل می کنند.

1. نرخ ارز

یکی از عواملی که می تواند بر بازار بورس اثر بگذارد نرخ ارز است. اثرگذاری نرخ ارز از جهات متفاوتی خواهد بود. مثلاً برای شرکت هایی که واردات مواد اولیه سهم بسزایی در تولید محصولات شان دارد، افزایش نرخ ارز باعث سخت تر شدن تأمین مواد اولیه می شود؛ در نتیجه ممکن است قیمت سهامشان افت کند. از طرفی افزایش قیمت ارز، کالاهای وارداتی را گران تر خواهد کرد و شرکت هایی نظیر خودروسازان داخلی که اکثر محصولاتشان برای مصرف داخل است، مشتریان بیشتری پیدا خواهند کرد؛ در نتیجه قیمت سهامشان افزایش خواهد یافت.

برای تأثیرگذاری نرخ ارز بر بازار بورس همچنان مدلی مطرح نشده است که نشان دهنده رابطه ای شفاف و روشن با یکدیگر باشند. بطور مثال در سال 97 که قیمت ارز رشد سه برابری را تجربه کرد، بازار بورس یکی از کم بازده ترین بازارهای کشور بود در حالی که در سال 98 و ابتدای سال 99 بازار سهام بیشترین سودآوری را برای سرمایه گذران داشته است. ولی نرخ ارز به عنوان یک پارامتر اقتصادی همواره بر بازارهای مالی و فیزیکی تأثیر داشته است. (4)

2. بازارهای جایگزین

همانطور که می دانیم بورس یک بازار است که سرمایه گذارن می توانند در آن سرمایه گذاری بکنند یا نکنند. قبل از رونق بازار بورس در دو سال اخیر، بخش قابل توجهی از سرمایه های ایرانیان در بانک، خرید و فروش ارز و سکه و طلا و حتی کالاهای مصرفی ای نظیر خودرو و مسکن سرمایه گذاری می شد.

این مسأله علل مختلفی داشت اما یکی از مهمترین آن ها این بود که بورس از نظر سودآوری قابلیت رقابت با موارد مذکور را نداشت؛ منظور از بازارهای جایگزین همین موارد هستند.

تورم، سیاست گذاری های جدید و شرایط کلی اقتصاد می توانند باعث به وجود آمدن جذابیت یا عدم جذابیت در هرکدام از بازارهای بالا شوند. مثلاً اگر نرخ بهره بانکی به نصف کاهش پیدا کند به نظرتان چه اتفاقی خواهد افتاد؟ محتمل ترین سناریو این است که مقدار قابل توجهی از سرمایه های عمومی که در بانک ها برای دریافت سود سرمایه گذاری شده اند، به بازار بورس انتقال پیدا خواهند کرد.

از طرفی عموم شرکت های حاضر در بورس از وام گیرندگان سیستم بانکی کشور محسوب می شوند که پایین آوردن نرخ بهره باعث می شود شرکت ها و صنایع، پول کمتری را به عنوان سود به بانک ها بدهند و در نتیجه سهامدارن سود بیشتری دریافت کنند.

3. تورم

نرخ تورم هم یکی از مؤلفه های تأثیرگذار بر روی شاخص سهام است. افزایش تورم باعث به وجود آمدن زنجیره ای می شود که معمولاً به کاهش شاخص کل می انجامد. اولین چیزی که تورم باعث آن می شود، کاهش قدرت خرید مردم است.

زمانی که قدرت خرید کاهش یابد، فروش شرکت ها نیز از مقدار پیش بینی شده به سمت سرازیری حرکت و در نتیجه قیمت سهامشان افت می کند و شاخص کل ( TEDPIX ) را تحت تأثیر خود قرار می دهد. تورم پایین با نوسان کم، بهترین شرایط را برای بازارهای مالی به وجود می آورد.

4. عوامل مرتبط با احساسات و هیجانات عمومی

در تمام تحلیل های اقتصادی، تعدادی عوامل ناشناخته اثرگذار وجود دارند که در بررسی های ساختاری غایب هستند. ویژگی هر سه عامل قبل این بود که به شکلی مکانیکی و دومینو وار می شد حدس زد با تغییر یک عامل چه تأثیرات دیگری به وجود می آید. اما مسائل دیگری نیز وجود دارند که بیشتر مبتنی بر روانشناسی اجتماعی و هیجانات عمومی هستند.

از آنجایی که در کشور ما سابقه مشارکت عمومی در بورس کمتر از بسیاری از کشورهاست، ممکن است این پارامترها تأثیر خود را بیشتر نشان دهند که با گذشت زمان و افزایش آگاهی های اقتصادی، احتمالاً کمتر بروز پیدا کنند.

جمع بندی و نتیجه گیری

شاخص کل بازار بورس اوراق بهادار تهران که TEDPIX خوانده می شود از مهمترین مؤلفه های ارزیابی وضعیت بازار بورس است. این شاخص به متری تبدیل شده است که رسانه ها برای اعلام وضعیت بازار بورس به عموم مردم از آن بهره می گیرند.

گرچه این شاخص اهمیت زیادی دارد، با این حال تحلیل آن به تنهایی ممکن است سهامدارن را به سوی تصمیمات اشتباهی سوق دهد؛ به خصوص سهامدارن خرد که سبد سهامشان برای به دست آوردن سود بیشتر مدام سبک و سنگین می شود.

شناخت و بررسی شاخص های دیگری نظیر شاخص قیمت (وزنی- ارزشی و هم وزن) ، شاخص 30 شرکت بزرگتر و . در کنار شاخص کل ( TEDPIX ) که توسط سازمان بورس ارائه می گردند، می توانند تحلیل های دقیق تری را در اختیارمان قرار دهند.